قانون تعیین واحد و مقیاس پول ایران
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری هفتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری هفتم |
قانون تعیین واحد و مقیاس پول قانونی ایران - مصوب ۲۷ اسفند ماه ۱۳۰۸ شمسی
ماده اول - مقیاس طلا
واحد پول قانونی ایران ریال طلا است که به صد دینار تقسیم می‌شود.
ماده دوم - مسکوک مضروب و جزء واحد مقیاس مسکوکات قانونی در جریان عبارتند از:
- الف - مسکوک طلا: سکه طلای بیست ریالی به نام «پهلوی». سکه طلای ده ریالی به نام «نیم پهلوی».
- ب - مسکوک نقره: سکه نقره نیم ریالی
- سکه نقره یک ریالی
- سکه نقره دو ریالی
- سکه نقره پنج ریالی
- ج - مسکوکات نیکل:
- سکه نیکل پنج دیناری
- سکه نیکل ده دیناری
- سکه نیکل بیست و پنج دیناری
- د - مسکوکات مس:
- سکه مس یک دیناری
- سکه مس دو دیناری
ماده سوم - وزن خالص و وزن مسکوک
- الف - یک ریال معادل با - ۰٫۳۶۶۱۱۹۱ گرم طلای خالص.
- ب - مسکوک طلای بیست ریالی یا پهلوی دارای ۷٫۳۲۲۳۸۲ گرم طلای خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم طلای خالص را به‌مصرف ضرب ۱۳۶٫۵۶۷۵ عدد مسکوک یک پهلوی برساند.
- ج - مسکوک طلای ده ریالی یا نیم پهلوی دارای ۳٫۶۶۱۱۹۱ گرم طلای خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم طلای خالص را به‌مصرف ضرب ۲۷۳٫۱۳۵ عدد مسکوک نیم پهلوی برساند.
- د - مسکوک نقره نیم ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده نیم ریال طلا می‌باشد دارای ۲٫۲۵۰۰ گرم نقره خالص است وضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم نقره خالص را به مصرف ضرب ۴۴۴٫۴۴۴ عدد مسکوک نیم ریالی برساند.
- ه - مسکوک نقره یک ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده یک ریال طلا می‌باشد دارای ۴٫۵۰۰۰ گرم نقره خالص است وضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم نقره خالص را به مصرف ضرب ۲۲۲٫۲۲۲ عدد مسکوک یک ریالی برساند.
- و - مسکوک نقره دو ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده دو ریال طلا می‌باشد دارای ۹ گرم نقره خالص است و ضرابخانه‌دولتی باید یک کیلوگرم نقره خالص را به مصرف ضرب ۱۱۱٫۱۱۱ عدد مسکوک دو ریالی برساند.
- ز - مسکوک نقره پنج ریالی که در داخله مملکت جریان قانونی دارد و نماینده پنج ریال طلا می‌باشد دارای ۲۲٫۵۰۰۰ گرم نقره خالص است وضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم نقره خالص را به مصرف ضرب ۴۴٫۴۴۴ عدد مسکوک پنج ریالی برساند.
تبصره - میزان عیار مسکوکات طلا (مذکوره در بندهای «ب». «ج» فوق) عبارت از ۹۰۰ در ۱۰۰۰ طلای خالص و یک صد در هزار مس است ومیزان عیار مسکوکات نقره (مذکوره در بندهای «د». «ه». «و». «ز».) عبارت از ۹۰۰ در ۱۰۰۰ نقره خالص یک صد در هزار مس است.
ماده ۴ - طریقه و طرز ضرب و حد ترخص
برای تأمین مقررات قانونی مربوطه به وزن خالص و اوزان مسکوک و تعیین ابعاد مسکوک نظامنامه طریقه ضرب مسکوکات را هیأت دولت تعیین و تصویب خواهد کرد.
مسکوکات طلا فرداً ممکن است از حیث وزن مسکوکی تا میزان حداکثر (۲).(۱)۲ در هزار و از حیث عیار تا میزان حداکثر ۲ در هزار نسبت به حدقانونی معینه در ماده ۳ اختلاف کسری یا اضافی (حد ترخص قانونی) داشته باشد و همچنین مسکوک نقره فرداً ممکن است از حیث وزن مسکوکی تامیزان حداکثر ده در هزار و از حیث عیار تا میزان حداکثر سه در هزار نسبت به حد قانونی معینه در ماده ۳ اختلاف کسری یا اضافی (حد ترخص قانونی) داشته باشد ولی من‌حیث‌المجموع باید با مقررات ماده ۳ کاملاً تطبیق نماید.
ماده ۵ - شکل و سکه مسکوکات
- الف - کلیه مسکوکات مذکوره در ماده ۲ مدور خواهند بود.
- ب - مسکوکات طلا در یک طرف تمثال اعلیحضرت همایونی شاهنشاه ایران و در طرف دیگر شیر و خورشید و قیمت مسکوک و سنه ضرب راخواهند داشت.
- ج - مسکوکات نقره در یک طرف شیر و خورشید و در طرف دیگر عدد مشخص قیمت قانونی مسکوک و سنه ضرب را خواهند داشت.
- د - مسکوکات نیکل و مس در یک طرف شیر و خورشید و در طرف دیگر عدد مشخص قیمت قانونی مسکوک و سنه ضرب را خواهند داشت.
ماده ششم - حق ضرب
ضرب کلیه مسکوکات ایران منحصراً در ضرابخانه دولتی به عمل خواهد آمد ضرب مسکوک طلا برای عموم افراد آزاد است و حق‌الضرب برای هرکیلوگرم طلای خالص نباید از ده ریال تجاوز کند.
ضرب مسکوک نقره و نیکل و مس منحصر به دولت است و این حق به هیچ وجه من‌الوجوه قابل انتقال نخواهد بود.
ماده ۷ - حد قبول مسکوک نیکل و مس
برای هیچکس قبول مسکوکات نیکل و مس بیش از مبلغ دو ریال در تبدیل و معاملات اجباری نیست ولی دوائر دولتی از این قاعده مستثنی بوده و هرقدر مسکوک نیکل و مس بابت مالیات و عوارض داده شود باید قبول نمایند بانک ملی و شعبات آن نیز به نمایندگی و حساب دولت هر مقدار ازمسکوکات مزبور را که به آنها تسلیم نمایند تبدیل خواهند نمود.
ماده ۸ - مسکوک معیوب و قلب
ضرب و به جریان انداختن مسکوکاتی که مخالف مقررات این قانون تهیه شود ممنوع است مسکوکات مذکور در این قانون در صورتی که معیوب باشندمانند مسکوک سوراخ‌دار یا شکسته یا دسته‌دار یا مسکوکاتی که به وسیله مواد شیمیایی و تیزآبی یا به وسیله آلات و ادوات از مقدار فلزی آن مصنوعاً‌کاسته شده باشد دارای اعتبار مسکوکی نبوده و جریان قانونی نخواهد داشت.
ماده ۹ - ذخیره مسکوکات
حفظ و نگاهداری ذخیره‌ای که لااقل باید معادل با مبلغ کل مسکوک نقره و نیکل و مس باشد اجباری است و ذخیره مذکور مرکب خواهد بود ازمسکوک طلا یا شمش طلا یا اسعار خارجی ممالکی که خرید و فروش و معاملات طلا در آنجا آزاد باشد ذخیره قانونی مذکور در بانک ملی ایران به‌امانت گذارده می‌شود و بانک مزبور قسمت شمش و نقود را در ایران و قسمت اسعار خارجی را بر طبق تعلیمات هیأت دولت در بانک‌های درجه اول‌خارجه نگاهداری و حفظ خواهد نمود.
ماهی دو مرتبه صورت وضعیت ذخیره قانونی و مقدار مسکوک نقره و نیکل و مس در جریان با امضاء مفتش دولت در بانک ملی ایران و رییس بانک‌ملی ایران و خزانه‌داری کل و یک نفر مفتش به انتخاب مجلس شورای ملی منتشر و در جراید به اطلاع عموم خواهد رسید.
ماده ۱۰ - اخذ حقوق و عوارض دولتی
از تاریخ اجراء این قانون کلیه حقوق و عوارض دولتی که در سرحدات مملکتی در موقع ورود و خروج اخذ می‌شود (اعم از اینکه در خود سرحد اخذشود یا در داخله مملکت) مانند حقوق گمرکی و حق انحصار قند و چای و تاکس راه و حق انحصار دخانیات و تریاک و عوارضی که در سفارتخانه‌ها وکنسولگری‌ها در خارجه اخذ می‌شود وجوه تذکره و ویزا و امثال آنها بر اساس ریال طلا مطابق تسعیری که دولت معین خواهد کرد اخذ خواهد شد.
ماده ۱۱ - تاریخ رواج
تاریخ رواج ریال و تاریخ و طرز تبدیل قران به ریال و طرز تبدیل ریال نقره به ریال طلا و یا اسعار خارجی و حد ضرب ریال نقره و مسکوکات نیکل ومسی بر طبق قانون جداگانه‌ای که باید در ظرف مدتی که بیش از یک سال نباشد به تصویب مجلس شورای ملی برسد معین خواهد شد.
ماده ۱۲ - ممنوعات و مجازات(۱)
پاورقی ماده ۱۲ به موجب قانون ۲۹ اسفند ماه ۱۳۱۲ فسخ شده‌است.
ورود طلا به ایران آزاد است.
ورود نقره به هر شکل به استثنای اشیاء نقره صنعتی ممنوع است و همچنین ضرب مسکوکی که تا به حال در جریان است ممنوع است.
خروج طلا و نقره به هر شکل به استثناء اشیایی که در نظامنامه علیحده معین خواهد شد ممنوع خواهد بود متخلفین از مقررات این قانون علاوه برضبط عین مال به تأدیه یک برابر الی ضعف مبلغ مورد تخلف و به حبس از یک الی سه سال محکوم خواهند شد.
(۱)* پاورقی: ماده ۱۲ به موجب قانون ۲۹ اسفند ماه ۱۳۱۲ نسخ شده است
ماده ۱۳ - خرید طلا به حساب دولت
بانک ملی ایران در تهران موظف است در هر موقع طلا را بر اساس حداکثر ۲۷۲۱٫۳۵ ریال برای هر کیلوگرم طلای خالص به حساب دولت خریداری‌نماید خرید طلا در شعب بانک در ولایات اختیاری خواهد بود و خرید بر اساس قیمت مرکز با کسورات بابت حمل و نقل به ضرابخانه دولتی و بیمه ومخارج تعیین عیار به عمل خواهد آمد مخارج تعیین عیار چه در مرکز و چه در ولایات در هر صورت به عهده فروشنده خواهد بود فقط عرضه‌هایی که‌بیش از یک کیلوگرم باشد مورد قبول و خرید خواهد شد.
ماده ۱۴ - تاریخ اجراء
این قانون از اول فروردین ماه ۱۳۰۹ به موقع اجراء گذارده خواهد شد.
این قانون که مشتمل بر چهارده ماده‌است در جلسه ۲۷ اسفند ماه ۱۳۰۸ شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - دادگر
- پاورقی: قسمتی از این قانون به موجب قانون ۲۲ اسفند ماه ۱۳۱۰ اصلاح شده است