شهبانو فرح پهلوی
| درگاه اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی | شهبانو فرح پهلوی | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی |
علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی - علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی زاده ۲۲ مهر ۱۳۱۷ خورشیدی برابر با ۱۴ اکتبر ۱۹۳۸ میلادی در تهران می باشند. [۱] علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در ۲۹ آذر ۱۳۳۸ با شاهنشاه ایران محمدرضا شاه پهلوی ازدواج کردند و ملکه ایران شدند. با فرمان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی در نوروز ۱۳۴۰ فرنام «شهبانو» که واژه‌ای پارسی است و از دل تاریخ و ادبیات پارسی برآمده و فرهنگستان زبان ایران آنرا برگزیده، جایگزین واژه ملکه که ریشه تازی دارد، شد. در چهارچوب مسولیت‌های ایشان به عنوان شهبانوی ایران، دفتر مخصوص شهبانو دارای چهار بخش آموزش و پرورش، بخش بهداشت و درمان، بخش رفاه اجتماعی و بخش فرهنگ و هنر بود. شهبانو فرح پهلوی به ویژه به آموزش و بهداشت کودکان بی سرپرست و کودکان ایران توجه فراوانی داشت. بنیان جمعیت کمک به جذامیان و بهکده راجی یک کار بی همتا بود. با ایجاد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ادبیات کودکان و هنر فیلم در ایران در فرهنگ ایرانیان دگرگونی ریشه‌ای بوجود آورد. موزه فرش ایران که در گیتی بی‌تا است و موزه هنرهای معاصر تهران که بزرگترین موزه در خاور میانه است از ابتکارهای شهبانو فرح پهلوی می باشند. به سبب بازدیدهای داخلی شهبانو فرح پهلوی به شهرهای ایران همواره ایشان با مردم گوشه و کنار کشور نزدیک بودند و پشتیبان حق و آزادی زنان ایران شدند. پس از تاجگذاری شهبانو فرح پهلوی، نایب‌السلطنه ایران شدند.[۲]
نوجوانی و تحصیلات
فرح دیبا تنها فرزند فریده قطبی و سهراب دیبا بود. فریده قطبی مادر فرح دیبا اهل لاهیجان در گیلان بود و از تبار صوفی و دانشمند علوم دینی، قطب‌الدین شریف لاهیجی بود. پدربزرگ پدری ایشان سفیر ایران در روسیه و هلند بود.
پدر فرح دیبا سهراب دیبا در دانشکده افسری سن پترزبورگ به تحصیل پرداخت. پس از انقلاب روسیه (۱۹۱۷) یا انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ رهسپار فرانسه شد و در آنجا دیپلم دبیرستان خود را گرفت و تحصیلات عالیه خود را در رشته حقوق آغاز کرد. سپس به مدرسه نظامی سنسیر [۳] رفت و پس از به پایان رساندن تحصیلاتش به ایران بازگشت و در ارتش نوین رضا شاه بزرگ استخدام شد. پدر فرح دیبا در سال ۱۳۲۶ به سبب بیماری چنگال درگذشت.
سهراب دیبا نخست فرح را هنگامی که شش سال داشت در مدرسه ایتالیایی نام نویسی کرد. فرح دیبا در ده سالگی به مدرسه ژاندارک تهران رفت و پس از کوتاهی به عنوان کاپیتن تیم بسکتبال برگزیده شد و سه بار تیم بسکتبال ژاندارک به سرپرستی فرح دیبا قهرمان تهران شد. در سال ۱۳۳۳ فرح دیبا قهرمان پرش ارتفاع و طول و دو و میدانی تهران شد. فرح دیبا در مدرسه ژاندارک به گروه پیشاهنگان پیوست و پس از چندی سرپرست گروه پیشاهنگی شد و در سال ۱۳۳۵ نخستین سفر خارج از کشور خود را با دیگر پیشاهنگان به کشور فرانسه کرد.
فرح دیبا سه سال آخر دبیرستان را در دبیرستان فرانسوی رازی گذراند و دیپلم خود را در سال ۱۳۳۶ از این دبیرستان گرفت.[۴]
فرح دیبا در امتحانات دیپلم دبیرستان شاگرد اول شد و از مدرسه معماری فرانسه [۵] پذیرش گرفت. فرح دیبا کوشش کرد که از بورس تحصیلی استفاده کند ولی موفق به گرفتن آن نشد. شهبانو در این درباره در کتابشان نوشته‌اند: "روزهای درازی را در وزارت آموزش و پرورش گذراندم. بدون این که کسی راه چاره‌ای به من نشان دهد. حتی خود وزیر که با ما آشنا بود کاری از پیش نبرد. کلاس های درس معماری در پاریس شروع شده بود و در نخستین روزهای پاییز به سوی پاریس پرواز کردم.[۶]
ازدواج و خانواده
فرح دیبا در ۷ خرداد ۱۳۳۸ برای نخستین بار با شاهنشاه ایران اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی که برای دیدار رسمی و گفتگو با ژنرال دوگل به کشور فرانسه رفته بودند در سفارت ایران در پاریس آشنا شد. سفیر ایران در فرانسه فرح دیبا و دیگر دانشجویانی را که در پاریس درس می خواندند به سفارت فراخوانده بود. دانشجویان به پیشگاه شاهنشاه باریافتند و شاهنشاه در آن روز فرح دیبا را می بینند.
تابستان ۱۳۳۸ فرح دیبا برای گذراندن تعطیلات به تهران بازگشت. چند دیداری که فرح دیبا با شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی در خانه شهناز پهلوی در حصارک داشت، به ازدواج انجامید. نامزدی محمد رضا شاه پهلوی و فرح دیبا در روز ۳۰ آبان ماه ۱۳۳۸ به آگاهی همگان رسانده شد.
علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در کتاب خاطراتشان از روز عروسی چنین می‌نویسند:
"در روز ۲۹ آذر ماه ۱۳۳۸ در کاخ مرمر جشن عروسی بر پا شد. سفره عقد مفصلی چیده بودند. امام جمعه تهران سوره (خطبه) عقد را خواند و از من پرسید آیا حاضرم با پادشاه ازدواج کنم؟ معمولا رسم بر آن است که عروس در پاسخ به این سوال قدری تامل کند و فقط پس از سه بار تکرار بله بگوید. اما این بار نیازی به تکرار نبود، چرا که من فورا و با چنان شعفی جواب مثبت دادم که موجب خنده حضار شد." در ساعت پنج پس از نیمروز فرح دیبا "بله " می گوید و با ازدواج با شاهنشاه، رسما علیاحضرت ملکه فرح پهلوی نامیده شدند.[۷] مراسم جشن و شب‌نشینی در کاخ گلستان در پیشگاه اعلیحضرتین برگزارشد.
از سوی شاهان، پرزیدنت‌ها و رهبران کشورهای دوست، تلگرام‌های تهنیت و پیشکش هایی به پیشگاه اعلیحضرتین فرستاده شد. در روز ۱ دی ماه علیاحضرت ملکه پهلوی، مادر شاهنشاه جشن با شکوهی در کاخ‌شان برپا کردند. ۷ دی ماه شاهنشاه و علیاحضرت با ترن سلطنتی رهسپار شمال ایران شدند. ۱۱ دی ماه شاهنشاه و علیاحضرت از کارهای ساختمانی هتل نوین رامسر بازدید کردند. علیاحضرت در گفتگویی با خبرنگار روزنامه تایمز لندن گفتند:
زندگی من وقف خدمت به ملت ایران خواهد شد. من وقت و نیروی خود را صرف خدمت به کشورم خواهم کرد و خواهم کوشید تا میدان کار و فعالیت برای زنان ایرانی روز به روز وسیع‌تر شود.
۱۲ دی ماه ۱۳۳۸ شاهنشاه و علیاحضرت از سازمان چای در لاهیجان بازدید کردند. در این بازدید شاهنشاه درباره گسترش کشت چای و بی‌نیاز ساختن کشور از ورود چای خارجی دستورهایی دادند. روز ۱۵ دی ماه شاهنشاه و علیاحضرت با اتومبیل از رامسر وارد شاهی شدند و از آنجا با ترن سلطنتی به تهران بازگشتند.
در روز نهم آبان ماه ۱۳۳۹ والاحضرت کوروش رضا پهلوی ولیعهد ایران در زایشگاه زنان در خیابان مولوی به دنیا آمد. شاهنشاه و شهبانو دارای سه فرزند دیگر نیز شدند. والاحضرت شاهدخت فرحناز پهلوی زاده ۲۲ اسفند ماه ۱۳۴۱ ، والاحضرت شاهپور علیرضا پهلوی زاده ۸ اردیبهشت ماه ۱۳۴۵ و والاحضرت شاهدخت لیلا پهلوی زاده ۷ فروردین ماه ۱۳۴۹ .
پرچم علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی
سازمانهای زیر ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی و مسئولیت‌های رسمی
در کنار پرورش فرزندان، شهبانو فرح پهلوی ریاست عالیه شماری از سازمانهای پزشکی، فرهنگی، ورزشی، آموزشی و رفاه اجتماعی را بر عهده گرفتند. دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی نیاوران تهران تا سال ۱۳۵۷ دارای چهل کارمند و چهار بخش بود: بخش آموزش و پرورش، بخش بهداشت و درمان، بخش رفاه اجتماعی و بخش فرهنگ و هنر .[۸] [۹]
افزون بر مسئولیت‌های رسمی و سازمانهای زیر ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی، علیاحضرت ریاست عالیه کمیته برنامه‌ریزی جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران را داشتند.[۱۰] [۱۱]
در چهارچوب برنامه‌ریزی این جشن‌ها، ۳۲۰۰ دبستان در سرتاسر کشور از سوی مردم ایران و با پول مردم ایران ساخته شد و برج شهیاد آریامهر در تهران بنا شد.[۱۲] در درازای برنامه عمرانی چهارم که با پیروزی سازمان کشورهای صادرکننده نفت بر غرب همزمان بود[۱۳] درآمد کشور بالارفت و هر سال میلیاردها به بودجه برنامه عمرانی چهارم افزوده شد. با برنامه عمرانی چهارم در ساختار بنیادی کشور، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای انجام گرفت که می‌توان ساختن سدها، جاده‌ها و راه‌ها، شبکه‌های ارتباطی از راه دور (تله کامیونیکیشن)، فرودگاه‌ها، پخش سراسری برنامه‌های تلویزیونی، ساختن هتل‌ها و گسترش جهانگردی و توریسم را نام برد.
بهداشت و درمان
جمعیت خیریه فرح پهلوی: جمعیت خیریه فرح پهلوی سازمان ناسودبری است که در سال ۱۳۳۲ بنیاد شد. ریاست عالیه این جمعیت با شهبانو فرح پهلوی می‌بود. جمعیت خیریه فرح پهلوی در دو بخش فعالیت دارد؛ بخش بهداشت و تغذیه و بخش آموزش و پرورش حرفه‌ای کودکان. فعالیتهای جمعیت خیریه فرح پهلوی در بهداشت و تغذیه کودکان، در ایجاد شیرخوارگاه‌ها و مهدکودک‌ها می‌باشد. فعالیتهای جمعیت در آموزش و پرورش، دست در دست اصل ششم انقلاب شاه و مردم و سپاه دانش به آموزش و پرورش کودکان، نو جوانان، و جوانان کشور می‌پردازد که شامل شبانه‌روزی‌ها، اردوگاه‌های نیاوران و شهسوار، کانون کارکنان جوان، آموزشگاه‌های حرفه‌ای، آموزشگاه‌های کودکیاری، دادن بورس تحصیلی است.
بنگاه حمایت مادران و نوزادان: بنگاه از سال ۱۳۳۸ به گسترش فعالیتهای خود به سبب نیازهای روز افزون خانواده‌های کم درآمد می‌کوشید. ریاست عالیه این بنگاه را شهبانو فرح پهلوی بر عهده داشتند. از آغاز انقلاب شاه و مردم تا پایان دهه نخستین آن، اقدامات دیگری در زمینه‌های مختلف پزشکی و درمانی و بهداشتی اجتماعی و نیز آموزشی و تربیتی داشته که همه آنها بطور رایگان در راه حفظ مادران و نوزادن قرار می‌گرفت. بنگاه حمایت مادران و نوزادان از سال ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ گام‌های بلندی در پشتیبانی از مادران و نوزادان برداشت، ایجاد زایشگاه‌های مدرن و رایگان در شهرهای دور دست و روستاهای دور و نزدیک و همچنین ایجاد آموزشگاه‌های مامایی و آموزشگاه‌های بهیاری نمونه‌هایی از آن است.
انجمن ملی حمایت کودکان:انجمن در سال ۱۳۳۱ در ایران بنیان شد و ریاست عالیه آن با شهبانو فرح پهلوی بود. هدف این انجمن آموزش کادر فنی مورد نیاز سازمانهای بهداشتی و تربیت افراد دانش آموخته و کار آزموده برای خدمت در سازمانهای ویژه آموزش کودکان بود. فعالیتهای این انجمن در سه بخش بود: آموزش، تغذیه کودکان و بخش ویژه برای نگهداری و آموزش کودکان عقب مانده.
کنگره پزشکی ایران: کنگره پزشکی زیر نظر بنیاد پهلوی در سال ۱۳۳۱ بنیان نهاده شد تا درباره امراض و بیماریهای بومی کشور به پژوهش و مشاوره علمی به پردازد و راه‌حل‌هایی برای مبارزه اساسی و عملی با این بیماری‌ها پیدا کند. این کمیته همه ساله در رامسر به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی برگزار می‌شد. هر سال بین ده تا بیست نفر از استادها و متخصصین خارجی در کنگره پزشکی ایران شرکت می‌جستند و با ایراد سخنرانی‌های گوناگون علمی و بیان تجربه‌ها و پژوهش‌های شخصی کنگره را در جریان آخرین پیشرفت‌های جهان پزشکی قرار می‌دادند. کنگره پزشکی ایران مقام شایانی در جوامع پزشکی بین المللی باز کرده بود.
جمعیت کمک به جذامیان: ریاست عالیه جمعیت کمک به جذامیان را شهبانو فرح پهلوی، در چهار چوب مسئولیت‌های ایشان به عنوان شهبانوی ایران پذیرفتند. جمعیت کمک به جذامیان فعالیتهای گوناگونی در زمینه پزشکی و درمان و رفاه جذامیان بر عهده داشت. جمعیت کمک به جذامیان سال‌ها به وسیله دکتر عبدالحسین راجی (که در سال ۱۲۸۱ زاده شد و در تاریخ ۱۳۵۱ در گذشت) اداره می‌شد. [۱۴]. دکتر عبدالحسین راجی بنیانگذار بهکده راجی بود.
بنیاد ایرانی بهداشت جهانی: بنیاد ایرانی بهداشت جهانی در سال ۱۳۴۸ بنیان گذارده شد و ریاست عالیه آن با شهبانو فرح پهلوی بود. آرمان این بنیاد کمک به سازمانهای بهداشتی و پژوهشی است. بنیاد ایرانی بهداشت جهانی پروژه‌های بهداشتی را بررسی کرده و هم‌آهنگی پروژه‌ها را با اقدامات دولت و سازمان جهانی بهداشت در ژنو و سایر سازمانهای بهداشتی بین المللی سنجیده و سپس پروژه را برمی‌گزیند. همچنین در جلب پشتیبانی معنوی و مادی سازمان‌ها، کمپانی‌های خصوصی، بازرگانی و صنعتی و شهروندان ایرانی و خارجی، بنیاد فعالیت بسیار دارد. بررسی سختی‌ها و بیماریهای ناشی از صنعتی شدن کشور برای جلب کمک‌های گوناگون از سازمانهای دولتی و خصوصی، و سرانجام، برگزیدن سازمانهای شایسته برای اجرای پروژه‌های مورد نیاز و پرداخت هزینه‌ها و سرپرستی انجام آن در دستور کار بنیاد قراردارد.
جمعیت حمایت آسیب‌دیدگان از سوختگی: جمعیت حمایت آسیب دیدگان از سوختگی در سال ۱۳۴۴ برای حمایت و تامین نیازمندی‌های بهداشتی و درمانی کسانی که بر اثر سوانح سوختگی آسیب می‌بینند بنیان شد. ریاست عالیه این جمعیت با شهبانو فرح پهلوی می‌باشد. جمعیت در زمینه‌های پیشگیری، درمان و پژوهش فعالیت دارد. جمعیت حمایت آسیب دیدگان از سوختگی از آغاز بنیان همه کوشش خود را در راه ساختن بیمارستان بسیار مجهزی نمود که در سال ۱۳۵۱ آماده بهره‌برداری شد. جمعیت حمایت آسیب‌دیدگان از سوختگی، شمار بسیاری از پروژه‌های پژوهشی، آموزشی و درمانی را در این زمینه برنامه‌ریزی کرده‌است.
جمعیت ملی مبارزه با سرطان: جمعیت ملی مبارزه با سرطان در فروردین سال ۱۳۴۶ بنیان شد. جمعیت ملی مبارزه با سرطان برای ایجاد و گسترش مرکزهای تشخیص، درمان و شیمی‌درمانی کسانی که به بیماری چنگال دچار شده‌اند فعالیت می‌کند. هم چنین در ایجاد آسایشگاه‌های ویژه بیماران سرطانی و آموزش همگانی، تخصصی و فنی در چهارچوب اساسنامه جمعیت فعالیت دارد.
جمعیت طرفداران مرکز طبی کودکان:به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی در سال ۱۳۴۰ بنیان شد. سازمان این جمعیت دربرگیرنده شورای عالی، هیات مدیره و بازرس عالی بود. عضوهای شورای عالی این جمعیت بنیانگذاران و مسولین امور بهداشتی و آموزشی کشور بودند. وزیر بهداری، وزیر آموزش و پرورش، رییس دانشگاه تهران و رییس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران عضو شورای عالی بودند. هیات مدیره پنج نفری جمعیت برگزیده از جانب شورای عالی برای دو سال بود. شهبانو فرح پهلوی بازرس عالی را برای درازای یک سال برمی‌گزیدند. هدف این جمعیت ساختن و اداره مرکز طبی کودکان در تهران بود. جمعیت طرفداران مرکز طبی کودکان هزینه ساخت بیمارستان و تمامی تجهیزات بخش‌های گوناگون مرکز طبی کودکان را پرداخت.
شورای عالی بهداشت:به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی در آذر ماه ۱۳۲۹ از تصویب مجلسین گذشت . این شورا بررسی و اظهار نظر درباره همه امور مهم بهداشت همگانی مانند قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به مبارزه با بیماریهای واگیر، بهداشت کودکان، بهداشت کارخانه‌ها، کارگران و زندان‌ها و غیره را بر عهده دارد. همچنین بررسی و اظهار نظر درباره بروز اپیدمی‌های سخت، بهداشت همگانی چون آب آشامیدنی، کلیه مقررات مربوط به رفع مزاحمت‌های بهداشتی و مسایل با بهداشت عمومی، فرستادن پزشکان و کارمندان فنی وزارت بهداری به خارج برای شرکت در کنگره‌های پزشکی، استخدام کارشناسان بهداشتی خارجی برای وزارت بهداری، بررسی و تهیه نوشتارها و گفتارهای بهداشتی برای روشن نمودن اذهان عامه و غیره از کارهای شورای عالی بهداشت می‌باشد.
دیگر سازمانهای زیر ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی در بهداشت و درمان از این قرار می‌باشند:
جمعیت بهزیستی و آموزشی فرح پهلوی
سازمان ملی انتقال خون ایران
انستیتو پاستور
فرهنگ و هنر
بنیاد فرهنگی فرح پهلوی - در روز هفتم بهمن ماه ۱۳۵۱ دست نوشته علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی درباره بنیاد فرهنگی فرح پهلوی صادر شد که برای فراهم آوردن وسایل شناخته شده چون تاتر، کتابخانه، آرشیوهای هنری و مرکزهای آموزشی و انتشاراتی و خانه‌های فرهنگ و حلق امکاناتی چون پژوهش‌های فرهنگی و علمی برگزاری سمینارها و جشنواره‌ها به پشتوانه‌ای مادی و معنوی نیاز دارد لذا مقرر می‌داریم تا بنیادی به نام « بنیاد فرهنگی فرح پهلوی » تاسیس گردد و به همت و یاری هم وطنان انسان دوست و نیکوکار که بر پویایی فرهنگ ارج می‌نهند گام‌های موثری در راه اعتلای فرهنگی این جامعه برداشته شود.
سازمان ملی فولکلور ایران: سازمان فولکلور ملی ایران در خرداد ماه ۱۳۴۶ برای گردهم آوری، گسترش، پراکندن و پخش ترانه‌ها، لباس‌ها، سازهای موسیقی محلی، و ضبط و یادداشت آهنگ‌های بومی و رقص‌های محلی ایران در تهران گشایش یافت. این سازمان از دانشسرای هنر و هنرستان رقص‌های ملی و محلی تشکیل می‌شود. دانش آموختگان دانشسرای هنری به استخدام وزارت آموزش و پرورش در می‌آمدند تا در دبستان‌ها و روستاها به دانش آموزان سرود و موسیقی محلی بیاموزند. فارغ التحصیلان هنرستان رقص‌های ملی و محلی سازمان فولکلور ایران برنامه‌های بیشماری از رقص‌های محلی ایران را در تالار رودکی و تالار‌های دیگر تهران و شهرستان‌ها اجرا کردند و هر ساله در پادگان‌های سر تا سر کشور برای سربازان، درجه‌داران و افسران و خانواده آنان، هنرمندان گروه‌های آذربایجانی، گیلانی، مازندرانی، کردی، و آسوری برنامه‌های گوناگون خود را اجرا نمودند.
تالار رودکی: ۴ آبان ماه ۱۳۴۶ اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی پس از انجام جشن تاجگذاری و میهمانی ملکه مادر، در برنامه‌ای باشکوه تالار رودکی را گشودند. این تالار برای اجرای کنسرت‌های موسیقی ایرانی و اروپایی به ابتکار شهبانو فرح پهلوی بنا شد. در کنار کنسرت‌های هنرمندان ایرانی، ویولونیست‌ها، پیانیست‌ها و رهبران ارکستر نامی جهان چون هنریک شرینگ[۱۵]، کلادیو آرائو [۱۶] در تالار رودکی کنسرت دادند. موریس بژار با همکاری هنرمندان ایرانی رقصی را طراحی کرد که در تخت جمشید در جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران به اجرا در آمد. رهبر نامی کنسرت هربرت فون کارایان[۱۷]، ارکستر مجلسی اشتوتگارت[۱۸] و برلین فیلارمونیک [۱۹] و دیگر گروه‌های اپرا و باله و ارکستر مجلسی و هم چنین نابغه پانتومیم ماسل مارسو [۲۰] در تالار رودکی برنامه اجرا کردند.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان: در دی ماه سال ۱۳۴۴ به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی بنیان شد. ایجاد کانون در راستای فراگیر کردن کتاب‌خوانی بین کودکان و نوجوانان و به دنبال چاره‌اندیشی برای پرکردن هنگام فراغت گروه نوجوانان ایران و فراهم آوردن آموزش و سرگرمی برای آنها بود. کانون پرورش زیر نظر هیات امنا، هیات مدیره و مدیر عامل اداره می‌شد. کتابخانه‌های کانون برای کودکان و نو جوانان ایجاد شد تا بتوانند میزان آگاهی و دانش خود را بیازمایند و نوآوری‌های خود را آزمایش کنند. این کتابخانه‌ها برای بالا بردن آگاهی نوجوانان ایران در بخش‌های گوناگون برنامه ریزی شده بود. برنامه‌هایی به کوشش کانون برای پرورش استعداد‌های کودکان و نو جوانان همانند داستان سرایی، آشنایی به کتاب‌های نوین چاپ شده، آشنایی با شخصیت‌های علمی و هنری و تاریخی ایران و جهان، آشنایی با سرزمین‌ها، قوم‌ها، ملت‌ها و نژادها، نمایش فیلم، برنامه‌های گفتگو و انتقاد در زمینه‌های گوناگون و در باره کتاب‌های کتابخانه، مسابقه‌های هوش و آمادگی ذهن، مشاعره، شطرنج، برگزاری نمایشگاه‌های گوناگون، بازدیدهای گروهی، آموزش نقاشی، آموزش موسیقی و گروه کر بچه‌ها وآموزش فیلم سازی گسترش داده شد. تاتر دیگر بخشی از کانون بود که برنامه‌های فشرده و گسترده‌ای را پایه ریزی کرد تا نمایش‌هایی توسط کودکان برای کودکان به روی سن به رود. چاپ کتاب، سینما، برگزاری فستیوال فیلم کودکان و نو جوانان، پژوهش‌های فرهنگی و هنری، و ساخت آرشیو فیلم از دیگر فعالیتهای کانون بودند.
انجمن ملی روابط فرهنگی :انجمن روابط فرهنگی در سال ۱۳۴۵ به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی بنیان شد. هدف این انجمن ایجاد پیوند فرهنگی و هنری در میان ملت‌ها و نیز شناساندن فرهنگ و هنر جهانی است. برنامه‌های انجمن در گسترش و آشناسازی فرهنگ و هنر ایران در خارج از کشور و فراهم نمودن راه‌های گوناگون برای آشنا ساختن مردم ایران با فرهنگ و هنر دیگر ملت‌ها می‌باشد. فعالیتهای انجمن روابط فرهنگی، دعوت از هنرمندان و نویسندگان پر آوازه خارجی به ایران، دادن بورس‌های مطالعاتی، فرستادن هنرمندان ایرانی برای شرکت در نمایشگاه‌های هنری و اجرای برنامه موسیقی سنتی ایران به کشورهای خارجی می‌باشد.
بنیاد فرهنگ ایران: بنیاد فرهنگ ایران در مهر ماه ۱۳۴۳ برای پاس، گسترش، و پیشبرد زبان فارسی این میراث گرانبهای فرهنگ ایران به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی بنیان شد. ریاست بنیاد فرهنگ ایران با دکتر پرویز ناتل خانلری بود. آرمان بنیاد فرهنگ ایران در نوشت و چاپ فرهنگ‌نامه‌ها و واژه‌نامه‌های فارسی، پژوهش و بررسی در دستور زبان فارسی، برگردان و چاپ آثار پژوهشی درباره فرهنگ ایران که به زبان‌های دیگر و یا به زبان فارسی نوشته شده باشد، گردآوری سندها و منبع‌ها برای بررسی و پژوهش در زبان و فرهنگ فارسی، پیشبرد و یاری به نگارش و چاپ هر گونه نوشتار و یا خودآموزهایی که آموختن زبان فارسی روان را برای ایرانیان و خارجی‌ها ساده کند می‌باشد. همچنین بنیاد فرهنگ ایران با یاری در بنیان کتاب خانه‌های همگانی و برانگیزاندن و پیشبردن زبانشناسان به پژوهش و بررسی در بهبود و درستی خط فارسی برای ساده کردن خواندن و به یاد سپردن واژه‌ها کوشش می‌کند.
سازمان جشن هنر شیراز: برای سازمان دادن به جشن هنر شیراز در سال ۱۳۴۶ به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی با ۳۳ نفر عضو هیات امنا و ۵ عضوهیات مدیره و کمیته‌های تاتر، موسیقی، سینما و نمایشگاه‌ها و دفاتر پروژه‌های فنی، مالی، و پذیرایی و روابط عمومی آغاز به کار کرد. این سازمان جشن هنر شیراز تهیه و تدارک برنامه‌های فستیوال نمایشی و موسیقی جشن هنر شیراز، انجام سایر فعالیتهای هنری برای عرصه کردن هنر در جنب جشن هنر شیراز و برقراری پیوندها و همکاری با سازمانهای جهانی هنری و تبادل برنامه‌های هنری برای جشن هنر شیراز را بر عهده داشت.
تاتر شهر: تاتر شهر تهران بزرگترین مجموعه نمایش تاتر ایران است. پروژه ساختن مجموعه تاتر شهر برای اجرای تاتر در سال ۱۳۴۷ تصویب شد و ساختمان تاتر شهر در تاریخ ۷ بهمن ۱۳۵۱ آماده بهره برداری شد. تاتر شهر با قطعه باغ آلبالو آنتوان چخوف به کارگردانی آربی آوانسیان گشوده شد. در آغاز تاتر شهر و اجرای تاترها زیر سرپرستی سازمان جشن هنر شیراز بود ولی پس از چندی به سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران واگذار شد.
موسسه آسیایی دانشگاه پهلوی: در سال ۱۹۲۹ میلادی در نیویورک بنیان شد. این موسسه در سال ۱۳۴۵ به ریاست عالیه شهبانو به شیراز منتقل شد و در جای موزه شهرام به کار ادامه داد. این موسسه خیریه و وابسته به دولت می‌باشد. فعالیتهای این موسسه در جهت شناساندن تاریخ و هنر و تمدن و فرهنگ ایران و پژوهش در پیوند آن با تغییرات فرهنگ کشورهای آسیایی و برگزاری دوره‌های آموزشی، ایران‌شناسی و نشست‌های علمی و جهانی، پژوهش‌های باستان‌شناسی و چاپ دست‌آوردهای آن است. موسسه آسیایی دانشگاه پهلوی وابسته به دانشگاه پهلوی شیراز می‌باشد و زبر سرپرستی یک مدیر عامل و هیات مدیره اداره می‌شود.
انجمن فیلارمونیک تهران: در سال ۱۳۴۲ بنیان شد. ارکستر فیلارمونیک تهران به ریاست پرویز محمود در آبان ماه ۱۳۳۲ بنیان شد و پس از ده سال ارکستر زیر چتر پشتیبانی انجمن فیلارمونیک تهران به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی در آمد. این انجمن نهادی است ناسودبر و همه درآمد آن برای گسترش و همگانی کردن موسیقی علمی استفاده می‌شود. هدف انجمن، گسترش موسیقی علمی، ایجاد انگیزه، راهنمایی دوستداران این هنر از راه دادن کنسرت‌ها، نشست‌های گوش دادن به صفحه‌های موسیقی و برگزاری سخنرانی‌ها درباره جنبه‌های علمی و فنی و تاریخی و فلسفی موسیقی و بنیان کتابخانه و چاپ مجلات موسیقی و غیره می‌باشد. استفاده از برنامه‌های انجمن بسیار ساده و ارزان در دسترس دوستداران این موسیقی است.
بنگاه ترجمه و نشر کتاب: در سال ۱۳۳۳ به فرمان محمدرضا شاه پهلوی بنیان شد. آرمان بنگاه ترجمه و نشر کتاب این است که از راه برگردان (ترجمه) و چاپ کتاب‌های مهم جهان به زبان فارسی، مردم کشور را از بهترین کارهایی که با انگیزه واندیشه بشری، در دوران گوناگون آفریده شده و برروی کاغذ آمده، برخوردار سازد، تا این سبب نیرومند کردن فکر و برانگیختن خوانندگان گردد. همچنین با برگردان کتاب‌های ارزنده به زبان پارسی، در راه گسترش و پیشرفت پارسی بکوشد و آن را به کمک آثار و اندیشه‌های نو پربارتر سازد و واژگان و پژوهش‌های علمی را پیشرفت بخشد. افزون بر این، فن برگردان نوشتارها و نویسندگی به دیگر زبان‌ها را بهبود بخشد تا با برگردان کتاب‌های درباره ایران، مردم جهان را با تاریخ و تمدن کهن ایران آشنا سازد.
جشنواره توس: ۲۳ تیر ۱۳۵۴ خورشیدی به ریاست عالیه شهبانو بینان و در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد نخستین جشنواره توس گشوده شد. برگزاری جشنواره توس برای بزرگداشت استاد ابوالقاسم فردوسی توسی و شاهنامه می‌باشد. جشنواره برای زنده کردن روح جوانمردی از راه بازگو کردن داستان‌های حماسی، اخلاقی و پهلوانی است و بازگشت به ریشه‌های باستانی فرهنگ و اقوام ایرانی. جشن توس با ترتیب دادن برنامه‌های جانبی شامل نمایش، سینما، موسیقی، نقالی، ورزش باستانی، و نمایشگاه‌های بی‌شمار به یک فستیوال ملی تبدیل شده و شاهنامه و فردوسی را به میان مردم برد.
شورای عالی فرهنگ و هنر: در سال ۱۳۴۶ بنیان شد و ریاست عالیه آن با شهبانو فرح پهلوی بود. آرمان شورای عالی فرهنگ و هنر ایجاد هماهنگی در طرحها و برنامه‌ها و اقدامات فرهنگی و هنری کشور؛ برقراری همکاری نزدیک میان تمام سازمانهایی که به فعالیتهای گوناگون فرهنگی و هنری می‌پردازند؛ بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به مسائلی که در این قانون به عهده شورای عالی محول است و شور با وزیر فرهنگ و هنر در مورد مسائل اساسی فرهنگ و هنر بود.
انجمن شاهنشاهی فلسفه : در سال ۱۳۵۲ بنیان شد و مدیریت آن به حسین نصر داده شد. اعضای دیگر انجمن، احسان نراقی، عبدالحسین زرین کوب، محسن فروغی، نادر نادرپور و سید جلال آشتیانی بودند.
سازمان گفتگوی فرهنگ‌ها : در سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی بنیان شد. هدف این سازمان ایجاد پیوند میان فرهنگ‌ها در سطح جهانی بود. نخستین سمینار این سازمان در سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی با شرکت کشورهای اروپایی، ژاپن و مصر در ایران برگزار شد.
جشن هنرهای مردمی اصفهان: در سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی هفته جشن هنرهای مردمی اسپهان برای نخستین بار با ریاست عالیه و حضور شهبانو فرح پهلوی برگزار شد. در درازای هفت شبانه روز جشن، ده‌ها نمایشگاه در گوشه و کنار شهر بر پا شده بود که در همه آنها گوشه‌هایی از زندگی سنتی مردم ایران به تماشا گذاشته شده بود. این نخستین بار بود که یک جشن مردمی و ملی و ایرانی بر پا می‌شد که موضوع آن زندگی مردم و اجرا کننده آن نیز خود مردم بودند. جشن فرهنگ مردم از سوی وزارت فرهنگ و هنر و سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران برگزار می شد.
آموزش و پرورش
دانشگاه فرح پهلوی: در ۳۰ فروردین ۱۳۵۴ گشایش بافت. پیشینه این دانشگاه به سال ۱۳۴۳ بر می‌گردد که گشایش مدرسه عالی دختران از تصویب شورای مرکزی دانشگاه‌های ایران گذشت. در سال ۱۳۵۴ مدرسه عالی دختران از نظر حقوقی به یک سازمان آموزشی دولتی ناسودبر (غیرانتفاعی) تبدیل شد و در ردیف دانشگاه‌های کشور در آمد و زیر ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی گسترش یافت . تا سال ۱۳۵۷ دانشگاه فرح پهلوی دارای چهار دانشکده علوم پایه، ادبیات و علوم انسانی، علوم مدیریت و اقتصاد و هنر بود. دانشگاه فرح پهلوی بسیار مدرن و مجهز است و دارای خوابگاه دختران، مهد کودک، آمفی تئاترها، استخرها، رستوران‌ها، و سالن ورزش می‌باشد.[۲۱]
کانون کارآموزی کشور: در سال ۱۳۳۷ به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی گشایش یافت. کانون کار آموزی کشور برای نگهداری و آموزش و پرورش شهروندان کم‌درآمد کشور و در راه پیکار با بیکاری و ولگردی و گدایی و آماده ساختن آنها برای آغاز به پیشه‌ای که در کانون آموخته‌اند بنیاد شد. کانون کارآموزی کشور دارای هیات مدیره است که ریاست آن با وزیر دربار شاهنشاهی است. امور فنی و مالی کانون در دو کمیسیون فنی و مالی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در شهرستان‌ها مدیریت کانون را هیات مدیره محلی، مدیران عامل محلی و هیات نظارت محلی بر عهده دارند. ریاست هیات در شهرستان‌ها برعهده استاندار و یا فرماندار آن است.
سازمان ملی پیش آهنگی - پیش آهنگی دختران: زیر نظر سازمان ملی پیش آهنگی ایران با سرپرستی شورای عالی پیش آهنگی ایران و هیات مدیره اداره می‌شود. پیش آهنگی دختران در سال ۱۳۳۶ بنیان شد و آغاز به کار کرد. هدف از ایجاد این سازمان آموزش روحی و جسمی دختران بر اساس پیشاهنگی جهانی و برتری‌های ملی و رشد اجتماعی بیشتر آنان برای زندگی بهتر می‌باشد. فعالیتهای پیش آهنگی در واحدهای آموزشی و اردوها، جمبوری‌ها و خانه‌های پیش‌آهنگی انجام می‌گیرد.
آموزشگاه نابینایان رضا پهلوی: در روز ۲۳ آبان ماه ۱۳۴۳ در پیشگاه شاهنشاه و شهبانو در آیین باشکوهی گشوده شد. شاهنشاه و شهبانو ساعت و ۴ و پانزده دقیقه پس از نیمروز وارد آموزشگاه نابینایان در کوی کن شدند. آموزشگاه نابینایان یکان‌های گوناگونی دارد و آن یک هنرستان حرفه‌ای می‌باشد که دربرگیرنده ۷ کارگاه، ۱ دبستان، ۱ دبیرستان است که کلاسهای زیاد و کتابخانه و سالن موسیقی و خوابگاهی درخور ۱۰۰ تن می‌باشد. این آموزشگاه با هزینه ۱۱ میلیون ریال بنا شده است که بیش از نیمی از آن را علیاحضرت شهبانوی پرداخته‌اند. سایر موسسه‌ها و نیکوکارانی مانند سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی و شرکت ملی نفت ایران کمک‌های کارسازی به این آموزشگاه کرده‌اند. در سال ۱۳۴۵ دختران نابینا نیز از سرتا سر کشور در این آموزشگاه پذیرفته شدند و خوابگاه دختران و اداره سرپرستی در آموزشگاه گشوده شد. دانش آموزانی که دبستان و دبیرستان را به پایان رسانده‌اند می‌توانستند در کلاسهای کوتاه مدت حرفه‌ای شرکت کنند.
دانشگاه فارابی: در سال ۱۳۵۶ در سپاهان گشوده شد. آرمان بنیاد دانشگاه فارابی، نگهداری و گسترش فرهنگ ایرانی و آشنایی ایرانیان با دیگر فرهنگ‌های گیتی بود. برنامه آموزشی این دانشگاه در سه سطح دیپلم‌های ویژه، لیسانس، فوق لیسانس می‌باشد. رشته‌های شانزده گانه دانشگاه فارابی در شهرهای دیگر ایران چون سپاهان، یزد، همدان درس داده می‌شد. در شهر سپاهان و در پردیس‌ها رشته‌های بازسازی و ترمیم اشیا، شهرسازی و بازسازی شهرهای قدیمی بنیاد شده بود.
شورای عالی آموزش و پرورش: شهریور ماه ۱۳۴۵ کمیسیون آموزش و پرورش مجلس شورای ملی و مجلس سنا این شورا را تصویب کرد. وظایف آن مطالعه و اظهار نظر درباره خط مشی کلی آموزش و پرورش کشور و سازمان اداری وزارت آموزش و پرورش و هر گونه تغییر در دوره‌های تحصیلی، بررسی و تصویب دستور تحصیلات و برنامه‌های کلیه مدارس و موسسات تربیتی اعم از کودکستان و ابتدایی و متوسطه و فنی و حرفه‌ای ودانشسراها و کلاسهای راهنمایان آموزشی، تطبیق کتب درسی با برنامه‌های مصوب شورا طبق آیین‌نامه خاص، تصویب آیین‌نامه‌های عمومی مدارس و اساسنامه سازمانهای آموزشی نوین، تصویب آیین‌نامه‌های امتحانات و داخلی شورا، تاسیس مدرسه‌های متوسطه و حرفه‌ای، استخدام آموزگاران، رسیدگی به مدارک تحصیلی از مدارس خارج از کشور و غیره می‌باشد
فرهنگستان علوم ایران - یکی از فرهنگستان‌های ایران بود این فرهنگستان در زیر چتر بنیاد شاهنشاهی فرهنگستان‌های ایران که تیر ماه ۱۳۵۳ به تصویب مجلس شورای ملی و خرداد ۱۳۵۳ به تصویب مجلس سنا رسید. بنیاد شاهنشاهی فرهنگستان‌های ایران که به منظور پیشرفت در رشته‌های گوناگون فرهنگ و هنر و دانش و شناسایی کامل فرهنگ باستانی کشور بنیان گذارده شد سازمانی بود پژوهشی که دربرگیرنده فرهنگستان زبان ایران، فرهنگستان ادب و هنر ایران و دیگر فرهنگستان‌های دیگر وزارت فرهنگ و هنر بود.
دیگر سازمانهای زیر ریاست عالیه فرح پهلوی در آموزش و پرورش و پژوهش بدین قرارند:
شورای عالی پژوهش‌های علمی
رفاه اجتماعی
جمعیت حمایت کودکان بی سرپرست: در سال ۱۳۴۵ به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی بنیان شد. این جمعیت، سرپرستی و آموزش و پرورش کودکانی را بر عهده دارد که یا سرپرست ندارند و یا سرپرست آنان در خور و مناسب برای پرورش کودک نیست. برای انجام این کار ۱۵۰ مددکار کارشناس در امور کودکان بی سرپرست، جهت جا دادن این گونه کودکان در خانواده یا پرورشگاه و سرپرستی آنان و ۳۰۰ مربی کودک برای خدمت در خانه‌های کودک تربیت شدند و همچنین ده پروژه نمونه جهت نگهداری از اطفال بی‌سرپرست به اجرا در آمد.
فدراسیون ورزشی کر و لال‌ها: در سال ۱۳۳۴ در تهران بنیان شد. هدف از ایجاد آن گسترش و رواج ورزش میان کر و لال‌های ایران بر پایه مقررات و اساس فنی جهانی و نیز شرکت دادن آنها در مسابقه‌های داخلی و خارجی بود. فدراسیون ورزشی کر و لال‌ها، سازمانی است مستقل و دارای یک تشکیلات مرکزی در تهران و هیات ورزشی کر و لال‌ها در هر شهرستان می‌باشد. سازمان مرکزی فدراسیون از یک هیات مدیره هفت نفری و کمیسیون‌های فنی و مسابقه‌ها و داوری که مرکب از پنج نفر می‌باشد، تشکیل می‌شود. رییس هیات ورزشی کر و لال‌های هر شهرستان بر پایه پیشنهاد فدراسیون ورزشی کر و لال‌های ایران و تایید سازمان تربیت بدنی بومی برگزیده می‌شود.
شورای عالی شهرسازی: شورای عالی شهرسازی سازمانی است که در وزارت آبادانی و مسکن تشکیل شد و از سال ۱۳۴۴ به ریاست عالیه شهبانو آغاز به کار نمود. این شورا تعیین اولویت طرحها، بررسی و تصویب آیین نامه‌های شهرسازی، و تعیین و تصویب معیارهای ساختمانی و بررسی قوانین شهرسازی را بر عهده دارد. هدف‌های اساسی شورای عالی شهرسازی، برگزیدن سیاست همگانی شهرسازی و هماهنگ کردن برنامه‌های شهرسازی با برنامه‌های عمرانی؛ بررسی و تصمیم‌گیری درباره جلوگیری از گسترش بی رویه شهرها، تا زمانی که طرح جامع برای آنها تهیه نشده‌است و تهیه نقشه جامع برای شهرهای کشور و اجرای طرح‌های نامبرده برای آن شهرها می‌باشد. نوسازی در شهرها می‌بایستی به فرمی انجام شود که با دگرگونی‌های اقتصادی و اجتماعی حال و آینده و نیز با شرایط ویژه جا و مکان سازگار باشد. طرح‌های جامع شهرها دستاوردهای مثبتی داشت که در سر و سامان دادن به وضع شهرها کم کم نمودار شد. اهمیت طرح‌های جامع شهرها بدین بود که نه تنها برای از بین بردن سختی‌ها و مشکلات شهری و چگونگی بافت ترمیم بافت قدیمی آنها چاره جویی‌ها و پیشنهادهای اساسی می‌شد بلکه با پیش بینی تغییرات اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی شهرهای ایران همه گونه تاسیسات و تجهیزات که بتواند جوابگوی نیازهای آینده مردم این شهرها باشد در نظر گرفته شد.
شورای عالی رفاه اجتماعی: شورای عالی رفاه اجتماعی یکی از شوراهای عالی زیر ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی بود. این شورا ایجاد صندوق‌های جداگانه و یا متمرکز برای حمایت از کارمندان در برابر پیری و از کارافتادگی و یا در صورت مرگ با توجه به نوع کار موسسات و مشخصات اجتماعی کارمندان را بر عهده داشت. شورای عالی رفاه اجتماعی آیین‌نامه و ضابطه‌های ادامه کار صندوق‌های بازنشستگی کارمندان سازمان‌ها را که در تاریخ تصویب قانون حمایت کارمندان در برابر اثرات ناشی از پیری و از کارافتادگی و فوت وجود داشته‌اند اعلام و تایید می‌کرد. این شورا در نحوه جابجایی انتقال منابع مالی به صندوق مربوط و تعیین بهترین راه استفاده بیمه‌شدگان از مزایا و همچنین برای تعیین مناسب‌ترین راه بهره‌برداری از منابع مالی صندوق‌های حمایت کارمندان، بررسی‌های مورد نیاز را به عمل می‌آورد.
شورای عالی اطلاعات و جهانگردی: این شورای در تیر ۱۳۵۴ به تصویب کمیسیون‌های پارلمانی مجلس شورای ملی و سنا رسید. شورای عالی اطلاعات و جهانگردی زیر ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی عهده‌دار تعیین و ترسیم خطوط اصلی سیاست اطلاعاتی و جهانگردی کشور، نظارت بر اجرای مصوبات و سیاست‌های داده شده به دستگاه‌های اجرایی، تعیین خط مشی کلی در مورد اداره امور و نحوه گردش کار مرکز خانه‌های ایران و شعب آن در خارج از کشور، اعلام نظر کلی در مورد امور مربوط به تاسیسات پذیرایی کشور و تصویب برتری‌ها در مورد اجرای برنامه‌ها، گرفتن تصمیم نسبت به سایر موردهایی که به سبب نیازهای ویژه از سوی مقام وزارت اطلاعات و جهانگردی به شورا پیشنهاد می‌شود می‌باشد.
شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران - شرکت سهامی نمایشگاه‌های ایران در سال ۱۳۴۲ با شکوفا شدن اقتصاد ایران و افزایش تولیدات داخلی به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی بینان شد. برپا ساختن نمایشگاه در شهرهای گوناگون ایران و شرکت کشور ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی و شناساندن کالاهای داخلی، صنایع دستی، مواد غذایی ایران از کارهای شرکت می‌باشد.
دیگر سازمانهای زیر ریاست عالیه فرح پهلوی در رفاه اجتماعی بدین قرار هستند:
سازمان ناشنوایان ایران -
سازمان نابینایان ایران - آموزشگاه نابینایان رضا پهلوی. این آموزشگاه در سال ۱۳۴۳ تأسیس شد و امروز در سطوح مختلف تحصیلی تعدادی پسر و دختر نابینا که بسیاری از آنان در شبانه‌روزی زندگی می‌کنند در ۲۵ کلاس این آموزشگاه مشغول تحصیل و فرا گرفتن حرفه‌های مختلف می‌باشند. یکی از فعالیتهای این آموزشگاه تهیه کتاب‌های متد برایل در زمینه‌های گوناگون است که از آن جمله قرآن مجید را می‌توان نام برد.
تاجگذاری
تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی
به دلیل شرایط سیاسی در ایران اشغال شده به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی پس از اینکه محمد رضا پهلوی ولیعهد ایران در مجلس شورای ملی سوگند پادشاهی خورد و پادشاه ایران شد، با اراده و خواست اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آیین و جشن تاجگذاری به زمانی در آینده افکنده شد که شاهنشاه آرامش خاطر یافته باشند که ملتش در امنیت و رفاه اجتماعی و سیاسی بسر می‌برند. بدین روی در تاریخ ۴ آبان ۱۳۴۶ در چهل و هشتمین زادروز محمد رضا شاه پهلوی در کاخ گلستان آیین تاجگذاری اعلیحضرت شاهنشاه محمد رضا شاه پهلوی برگزار شد و شاهنشاه سرانجام پس از بیست و شش سال، دیهیم پادشاهی را بر سر خود نهادند. در این آیین، شاهنشاه تاج بر سر شهبانو فرح پهلوی نهادند و علیاحضرت نایب‌السلطنه ایران شدند.
محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در این باره گفتند[۲۲]:
هنگامی که نیازهای اصلی و اساسی مردم ایران بر آورده بشوند و چهارچوب اقتصاد ایران گسترش یابد، می باید پای در راه تمدن بزرگ بگذاریم و این تغییرات در قانون اساسی راه ما را به سوی تمدن بزرگ هموار می سازد.
اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر پیش از آغاز آیین تاجگذاری فرمودند[۲۳]:
از خداوند سپاسگزارم که به من فرصت داد تا جایی که در قدرت من بود به مملکت و ملتم خدمت کنم. ار خداوند می‌خواهم که قدرت ادامه آنچه را که تا کنون انجام داده‌ام به من اعطا فرماید. شرف و افتخار ملت و کشورم تنها هدف زندگی من است. من تنها یک امید دارم و آن حفظ استقلال، حاکمیت ایران و پیشرفت مردم ایران است و برای رسیدن به این هدف آماده‌ام تا در صورت لزوم جان خود را فدا کنم. باشد که خداوند توانا به من فرصت دهد کشوری خوشبخت و جامعه‌ای آبادان به نسل‌های بعد تحویل دهم و پسرم، ولیعهد نیز در انجام رساندن این بار سنگین تحت توجهات باری تعالی موفق گردد.
سفرهای رسمی
علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی همسر خود اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران را در دیدارهای رسمی به خارج از کشور همراهی می‌کردند و در پیشباز شاهان و رییس جمهورهای دیگر کشورها که برای دیدار رسمی به ایران می‌آمدند در کنار شاهنشاه بودند. همچنین شهبانو به چندین سفر رسمی به دیگر کشورها بدون شاهنشاه رفتند.
- ۱ اسفند ماه ۱۳۳۸ اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی به همراه شهبانو فرح پهلوی برای یک دیدار رسمی با فیلد مارشال ایوب خان پرزیدنت پاکستان وارد کراچی شدند.
- ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه و شهبانو فرح به دعوت رسمی پادشاه نروژ وارد اسلو شدند.[۲۴]
- ۱۹ مهر ماه ۱۳۴۰ ژنرال دوگل رییس جمهور فرانسه از اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در فرودگاه اورلی پاریس پیشباز کرد. در این دیدار رسمی شهبانو فرح پهلوی نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران را به همراهی آندره مالرو افتتاح فرمودند و سپس نخستین سنگ بنای خوابگاه دانشجویان ایرانی در کوی دانشجویان در پاریس گذارده شد.
- ۲۱ فروردین ماه ۱۳۴۱ جان اف کندی پرزیدنت امریکا به پیشباز شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی در فرودگاه واشنگتن آمد.
- ۱۴ خرداد ماه ۱۳۴۳ اعلیحضرت همایون محمدرضا پهلوی آریامهر به همراه علیاحضرت شهبانو رهسپار ایالات متحده امریکا شدند.
- ۱۱ اسفند ماه ۱۳۴۳ علیاحضرت شهبانو از تهران رهسپار لندن شدند تا به شاهنشاه که از سفر اتریش راهی لندن بودند بپیوندند.
- ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ آغاز سفر شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی به آمریکای جنوبی در این روز شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی وارد برازیلیا شدند و پس از بازدید از کشورهای آمریکای جنوبی به کانادا پرواز کردند و در ۹ خرداد ۱۳۴۴ به دعوت ژنرال دوگل چهار روز میهمان وی در پاریس بودند.
- ۳۱ خرداد ماه ۱۳۴۴ اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به دعوت میکویان صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی به مسکو پرواز کردند.
- ۲ خرداد ماه ۱۳۴۶ شاهنشاه محمد رضا شاه پهلوی و شهبانو فرح پهلوی دیدار رسمی خود را از چکسلواکی آغاز کردند.
- ۶ خرداد ماه ۱۳۴۶ شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از آلمان غربی به دعوت پرزیدنت آن کشور دیدار رسمی به عمل آوردند.
- ۱۶ تیر ماه ۱۳۴۶ شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی برای دیدار رسمی به ترکیه وارد شدند و در آنکارا مورد استقبال قرار گرفتند.
- ۲ مهر ماه ۱۳۴۷ شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی برای سفر رسمی که ۱۲ روز به درازا کشید وارد مسکو شدند.
- ۵ تیر ماه ۱۳۴۹ زوج سلطنتی سفر رسمی اروپایی خود را با دیداری از فنلاند آغاز کردند. سپس به رومانی رفتند و چند روزی میهمان ملکه هلند بودند و پس از سفر به بلژیک به تهران بازگشتند.
- ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۴۸ شهبانو فرح پهلوی به همراهی آندره مالرو در پاریس، خانه ایران [۲۵] را در خیابان شانز الیزه گشودند.
- ۶ آبان ماه ۱۳۴۹ دیدار دوباره شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی از شوروی. در این روز بزرگترین شاه‌لوله گاز جهان[۲۶] در آستارا بین ایران و جمهوری آذربایجان در شوروی به کار افتاد. این شاه لوله قادر بود سالی ده میلیارد متر مکعب گاز به جمهوری‌های شوروی برساند.
- ۱۷ تیر ماه ۱۳۵۰ ژرژ پمپیدو رییس جمهور فرانسه در کاخ الیزه از شهبانو فرح پهلوی پذیرایی کرد.
- ۹ خرداد ماه ۱۳۵۱ پرزیدنت ریچارد نیکسون و همسرش برای دیداری رسمی وارد تهران شدند.
- ۲۶ شهریور ماه ۱۳۵۱ علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به همراهی امیر عباس هویدا نخست وزیر برای دیدار رسمی با چو ان‌لای وارد چین شدند.
- ۴ امرداد ماه ۱۳۵۲ ریچارد نیکسون رییس جمهور امریکا در واشنگتن از شاهنشاه ایران و شهبانو فرح پهلوی استقبال کرد.
- ۲۸ شهریور ماه ۱۳۵۳ نخستین سفر رسمی شاهنشاه ایران و علیاحضرت شهبانو به آسیای جنوب شرقی و اقیانوسیه آغاز شد. زوج سلطنتی از سنگاپور، استرالیا و زلاند نو دیدار کردند. این سفر پانزده روز به درازا انجامید.
- ۱ تیر ماه ۱۳۵۳ شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی مورد استقبال والری ژیسکار دستن رییس جمهور فرانسه قرار گرفتند. در این دیدار درباره همکاری برای گسترش صنایع هسته‌ای در ایران واستفاده صلح آمیز نیروی هسته‌ای به موافقت دست یافتند.
- ۱۹ بهمن ماه ۱۳۵۳ شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی برای دیدار رسمی از رئیس جمهور مصر انور سادات وارد قاهره شدند.
- ۸ اسفند ماه ۲۵۳۴ شاهنشاهی علیاحضرن شهبانو فرح پهلوی از داکار پایتخت سنگال رسما دیدار کردند. نخستین سنگ بنای یک پالایشگاه با پشتیبانی ایران در این سفر گذاشته شد.
- ۱۲ مهر ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی شاهنشاه و شهبانو فرح پهلوی از والری ژیسکار دستن رییس جمهور فرانسه در تهران استقبال کردند.
- ۸ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی برای شرکت در نشست سالانه هیات امنای بنیاد اسپن به امریکا پرواز کردند. [۲۷]
- ۳۱ امرداد ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی سفر رسمی هشت روزه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به لهستان و چکسلواکی آغاز شد. اعلیحضرتین از دانشگاه ورشو و دانشگاه پراک دکترای افتخاری در رشته حقوق و فلسفه دریافت داشتند.
- ۱۷ آبان ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی علیاحضرت شهبانو به دعوت رسمی اعلیحضرت پادشاه و ملکه فابیولا سفر چهار روزه خود را به بلژیک آغاز کردند. علیاحضرت شهبانو عالی‌ترین نشان دانشگاه بروکسل را در روز ۱۸ آبان ماه دریافت داشتند.
- ۲۴ آبان ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به دعوت جیمی کارتر وارد واشنگتن شدند.
- ۲۶ اردیبهشت ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو سفر رسمی خود را به بلغارستان و مجارستان آغاز کردند.
- ۱۴ شهریور ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی هوآکوئو فنگ نخست وزیر چین در تهران مورد پذیرایی شاهنشاه و شهبانو قرار گرفت.
یادمان‌های شهبانو فرح پهلوی
علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در سرتاسر ایران موزه‌ها، ساختمان‌های ماندنی و پارک‌های بسیاری ساختند. در زیر پهرست برخی از موزه‌ها و یا پارک‌هایی که به دستور شهبانو فرح پهلوی ساخته شده‌اند آورده شده‌است:
تاتر شهر بزرگترین مجموعه نمایش تاتر ایران است که به ابتکار و ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی در تهران ساخته شد. ساختمان تاتر شهر تهران در تاریخ ۷ بهمن ۱۳۵۱ آماده بهره‌برداری شد.
موزه هنرهای معاصر تهران در سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی خورشیدی به دستور و ابتکار شهبانو فرح پهلوی در پارک فرح ساخته شد. این موزه بزرگترین کلکسیون هنرهای معاصر در خاورمیانه‌است.
موزه فرش ایران در روز ۲۲ بهمن ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی در پیشگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی گشایش یافت. این موزه گران‌بهاترین و بی‌همتاترین نمونه‌های قالی ایران از قرن نهم هجری تاکنون را گردآوری کرده‌است.
پارک شاهنشاهی در فازهای گوناگون میان سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۴ ساخته شد. بیش از ۱۲۰ درخت و درخت میوه ایران در این پارک کاشته شده‌اند.
برج شهیاد آریامهر در سال ۱۳۴۹ به مناسبت جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران ساخته شد.
پارک فرح این پارک در سال ۱۳۴۵ گشوده شد. این پارک دارای یک باغ به سبک ژاپنی با جویبارهای روان، جای بازی شطرنج، جای بازی کودکان، زمین‌های ورزش، و تندیس‌های چامه‌سرایان ایرانی است.
پارک جمشیدیه یا پارک سنگی در سال ۱۳۵۲ گام نخست برای ساختن آن برداشته شد. این پارک دو عنصر سنگ سیاه طبیعی و گلها را با هم ترکیب می‌کند. از ویژگی‌های این پارک، دریاچه، آبشار و آب‌نماهای سنگی است.
کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران در سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی به دستور شهبانو فرح پهلوی در بخش شمال شرقی کاخ نیاوران در دو اشکوب و یک زیرزمین با پهنه ۷۸۰ متر مربع ساخته شد.
.jpg)
فرهنگسرای نیاوران وابسته به بنیاد شهبانو فرح پهلوی در روز ۱۴ تیرماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی در پیشگاه علیاحضرت شهبانو گشایش یافت. فرهنگسرای نیاوران دربرگیرنده تالار اجتماعات، نگارخانه، کتابخانه عمومی، کارگاههای آفرینش هنری و عکاسی و چاپ سنگی، رستوران، کتابفروشی می باشد.
بازدیدهای داخلی شهبانو فرح پهلوی
بازدیدهای داخلی شهبانو فرح پهلوی
شهبانو فرح پهلوی در چهارچوب فعالیت‌هایشان به عنوان شهبانوی ایران از استان‌های ایران بازدید کردند. این بازدیدها برای آگاه شدن از شرایط زندگی مردم بومی، آوردن پروژه‌های اقتصادی، اجتماعی و رفاهی و سرپرستی انجام آن بود. برای نمونه علیاحضرت از جذامخانه بابا باغی در آسایشگاه بابا باغی دیدار کردند.
نخستین سفر شهبانو فرح پهلوی به سوی سیستان و بلوچستان روز سه شنبه ۱۵ آذر ۱۳۴۴ بود. علیاحضرت از استان‌های کشور همچون هرمزگان، خوزستان، کردستان، آذربایجان سفر و بازدید کردند. در درازای این سفرها، پرورشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، کتابخانه‌ها، آسایشگاه‌ها و یا کنفرانس هایی را نیز گشودند. برای نمونه شهبانو دانشگاه بوعلی سینا را در درازای سفر خود به همدان گشودند. با دستور و پشتیبانی شهبانو در سفرهای خود به استان فارس، آثار تاریخی این استان را ترمیم و قابل بهره‌برداری کردند. به دستور شهبانو حمام وکیل نوسازی شد و ارگ کریم خان به موزه صنایع دستی مبدل گشت. شهبانو همچنین در این سفر نخستین کنفرانس طب سنتی را در تالار پهلوی گشودند. در سال ۱۳۵۱ علیاحضرت فرح پهلوی همراه با شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی وارد جزیره خارک بزرگترین اسکله نفتی ایران شدند. در اسکله خارک، "آذرپاد " دوم، در کنار آذرپاد اول و مرحله چهارم پروژه "گسترش خارک" و بخشی از پروژه "چم" مورد بازدید قرارگرفت.
صبح روز دوشنبه ۱ شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی پادشاه ایران به همراه همسرش شهبانو فرح پهلوی به کارخانه تراکتورسازی تبریز وارد شدند. تراکتورسازی تبریز نخستین واحد از پنج واحد بزرگ صنعتی ایران بود. دیگر کارخانه‌ها ذوب آهن ایران، ماشین سازی تبریز، ماشین سازی اراک و کارخانه تولید شمش آلومینیوم بودند. بعد از ظهر همان روز زوج سلطنتی از هزاران خانه ارزان بها وابسته به وزارت مسکن و شهرسازی دیدن کردند. این پروژه ۲۸ میلیون تومان هزینه برداشته بود و در اختیار مردم کم درآمد و کارمندان گذاشته شده بود. هم چنین از پروژه عمرانی تبریز بران مدرن کردن شهر و نگاهداری ساختمان‌های کهن دیدن کردند. همان روز پادشاه و شهبانو فرح پهلوی پس از بازدید از مرکز رفاه خانواده تبریز به کانون کارآموزی تبریز رفتند. در چهارمین روز سفر زوج سلطنتی رهسپار مراغه شدند. این سفر برای بازدید از رصدخانه مراغه نخستین مرکز ستاره شناسی ایران ترتیب داده شده بود. در این جا شهبانو فرح پهلوی مراغه را به سوی اسکو پشت سر گذاشت. شهبانو با هنر باتیک این شهر آشنایی داشت و با میل لباس‌های طرح اسکو را می پوشید. زوج سلطنتی سپس رهسپار خاصه‌بان شدند و از شرکت سهامی زراعی و خانه فرهنگ روستایی و سازمانهای دامداری آنجا دیدن کردند و سپس راهی کندوان شدند. در شصت کیلومتری جنوب تبریز و بیست کیلومتری اسکو، روستای کندوان قرار دارد. این روستا برای داشتن غارهایی که هنوز قابل زندگی بودند و در ایران همتا ندارد شناخته شده است. این غارها در رده آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده و اداره کل حفاظت آثار تاریخی از آن ها نگاهداری می کند .
کتاب‌های شهبانو فرح پهلوی
۲۲ اسفند ماه ۱۳۴۴ علیاحضرت شهبانو برای بالابردن دانش نونهالان ایران « کتاب دخترک دریا » را برگردان و نگارگری فرمودند که در چاپخانه وزارت فرهنگ و هنر به چاپ رسید.[۲۸] برگردان و نقاشی کتاب « دخترک دریا » از سوی علیاحضرت شهبانو در همه رسانه‌های بین‌المللی ستایش شد. این کتاب نوشته هانس کریستیان اندرسن است که شهبانو آن را به زبان پارسی برگردانده‌اند و نگارگری زیبای آن را خود شهبانو انجام داده‌اند. شهبانو روی کتاب نگاره زیبایی از دختر دریا را که با موهای طلایی بلند در میان گوش ماهی‌ها و مرجان‌های دریایی نشسته است کشیده‌اند. رویه نخست کتاب چنین آغاز می‌شود: دخترک دریا ترجمه و نقاشی از شهبانو فرح پهلوی نوشته هانس کریستیان اندرسن. درونمایه کتاب بر روی دو صفحه گرامافون با موزیک ملایم و دلپسندی نیز پرشده‌اند.
در سال ۲۰۰۲ علیاحضرت شهبانو دل گذشت خود « کهن دیارا » را دور از میهن به چاپ رساندند. این کتاب به همه زبان‌های زنده دنیا برگردان شد.
توطئه بین‌المللی سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی
اعلیحضرت همایون محمد رضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در روز ۲۶ دی ماه ۱۳۵۷ تهران را به سبب توطئه بین‌المللی ترک کردند. توطئه‌ای که از سال‌ها پیش با همدستی کمونیست‌ها و اسلامیون که همگی زیر چتر کنفدراسیون دانشجویان ایرانی گرد آمده بودند به انجام رسید. توطئه‌ای که در کنفرانس گوادالوپ مُهر شد و به کارگردانی رادیو بی بی سی و سفیر امریکا در ایران در روز ۲۲ بهمن ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی ایران را ویران کرد. اعلیحضرتین با « شهباز » هواپیمای شاهنشاهی ایران که شاهنشاه خود آن را خلبانی می کردند پس از اینکه مجلس شورای ملی به شاپور بختیار رای اعتماد داد از فرودگاه مهرآباد به سوی قاهره پرواز کردند. در اسوان رییس جمهوری مصر انور سادات با همسر و دخترش در پای پلکان هواپیما به پیشباز اعلیحضرتین آمدند.[۲۹] پس از سفر به کشورهای مصر، اردن، آمریکا و پاناما سرانجام به مصر بازگشتند و مصر، شاهد درگذشت محمدرضا شاه پهلوی بود.
علیاحضرت و ولیعهد ایران کوروش رضا پهلوی که ۹ آبان ۱۳۳۹ چشم به جهان گشود
شاهنشاه و شهبانو ۱۳۵۶
شهبانو در بازدید رسمی از چین به همراهی نخست‌وزیر هویدا
هشتمين جشن هنر شیراز شهبانو هنگام گفتگو با فرزانه تائیدی، علی نصیریان، انتظامی و مهين شهابی
شهبانو پادشاه را در یکی از سفرهای خارجی‌اش همراهی می‌کند
شهبانو در بازدید از لاهیجان
شهبانو فرح پهلوی در بازدید از لاهیجان
مصاحبه با شهبانو فرح پهلوی در بازدید از پرورشگاه
سفر رسمی شاهنشاه و شهبانو به فرانسه ۱۳۴۰
گاهنامه علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی
- - فعالیت های اجتماعی علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از سال ۱۳۳۸
- - برنامه عمرانی سوم سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳
- - برنامه عمرانی سوم/سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۵
- - برنامه عمرانی پنجم/سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی
- - برنامه عمرانی ششم/سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی
- - برنامه عمرانی ششم/ سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی خرداد ماه تا امرداد ماه
- - بازایستادن برنامه‌های عمرانی کشور و بازگشت به دوران پیش از مشروطه و اسلام حکومتی
- - شاه رفت مرگ آمد
منابع
- ↑ Place of Birth of Farah Diba
- ↑ Catherine Legrand, Jaques Legrand: Shah-i Iran. Creative Publishing International, 1999, p. 90
- ↑ Saint - Cyr
- ↑ Gholam Reza Afkhami: The Life and Times of the Shah, University of California Press, 2009, p. 44-45
- ↑ Ecole Speciale d'Architecture
- ↑ فرح پهلوی: خاطرات فرح پهلوی - کهن دیارا، ۲۰۰۳، ص. ۶۵
- ↑ فرح پهلوی: خاطرات فرح پهلوی - کهن دیارا، ۲۰۰۳، ص. ۸۰ - ۸۹
- ↑ انتشارات دفتر مخصوص شهبانو، تهران، ۱۳۵۴ ص. ۳۷
- ↑ دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی نیاوران تهران
- ↑ جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران
- ↑ جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/سران دیگر کشورها در تخت جمشید
- ↑ برج شهیاد آریامهر
- ↑ اوپک
- ↑ انتشارات دفتر مخصوص شهبانو، تهران ۱۳۵۴، ص. ۴۰ - ۴۱
- ↑ Henryk Szeryng
- ↑ Claudio Arrau
- ↑ Herbert von Karajan
- ↑ Stuttgarter Kammerorchester
- ↑ Berliner Philharmoniker
- ↑ Marcel Marceau
- ↑ انتشارات دفتر مخصوص شهبانو، تهران، ۱۳۵۴، ص. ۱۱۸
- ↑ Gholam Reza Afkhami: The Life and Times of the Shah, University of California Press, 2009, p.248
- ↑ فرح پهلوی: خاطرات فرح پهلوی - کهن دیارا، ۲۰۰۳، ص. ۱۵۴
- ↑ سفر رسمی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به نروژ و ایتالیا ۲۷ اردیبهشت تا ۹ خرداد ماه ۱۳۴۰
- ↑ Maison D'Iran
- ↑ IGAT-1 Gas Pipeline
- ↑ سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به فرانسه و ایالات متحده آمریکا ۸ تا ۱۶ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
- ↑ کتاب دخترک دریا
- ↑ فرح پهلوی: کهن دیارا - خاطرات فرح پهلوی، ص. ۲۹۱
جستارهای وابسته
- بازدیدهای داخلی شهبانو فرح پهلوی
- محمدرضا شاه پهلوی
- درگاه محمدرضا شاه پهلوی
- تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی
- سفرهای رسمی محمدرضا شاه پهلوی
- دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران