مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ مهر ۱۳۳۰ نشست ۱۹۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۹۴۵
۱شنبه ۲۸ مهر ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۹۱
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۹۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۲۳ مهر ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱ - طرح صورت مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور - آقایان: آشتیانی‌زاده - اسلامی - برومند - ابریشم‌کار و معدل
۳ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت جنگ
۴ - بیانات آقای شوشتری راجع به طرح بودجه ۱۳۳۰ مجلس و اعلام دستور جلسه بعد به وسیله آقای نایب رئیس
۵ - گزارش آقای مکی راجع به جریان مسافرت خود به خوزستان و اجرای خلع ید
۶ - طرح لایحه راجع به کارگران مسلول
۷ - ختم جلسه به عنوان تنفس
مجلس ساعت ده صبح به ریاست آقای نورالدین امامی (نایب رئیس) تشکیل گردید
۱ - طرح صورت مجلس
نایب رئیس - اسامی غایبین قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
صورت غایبین و دیر آمدگی آقایان نمایندگان در جلسه صبح پنجشنبه ۱۱ مهر ماه ۱۳۳۰
غایبین با اجازه - آقایان: شکرایی. مجتهدی. موسوی. اورنگ. برومند. شوشتری. موقر. سالار سنندجی. عبدالحسین مجتهدی. اردلان. غضنفری. پیراسته. صدری. گیو. طباطبایی. جمال امامی. مکی.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: محمودی. خسرو قشقایی. فتحعلی افشار. قراگزلو. صدر میرحسینی. جواد مسعودی. امیر افشاری.
دیر آمدگان با اجازه - آقایان: منصف یک ساعت - بهادری یک ساعت و ۳۰ دقیقه - بزرگ‌نیا یک ساعت
دیر آمدگان بی‌اجازه - آقایان: هراتی ۳۰ دقیقه. حسن اکبر ۳۰ دقیقه
نایب رئیس - نسبت به صورت مجلس اعتراضی نیست؟ آقای دکتر جلالی بفرمایید.
دکتر جلالی - در عرایض جلسه گذشته من یک اشتباهات کوچکی که در متن بیاناتم تأثیری ندارد داشت که تصحیح کردم دادم به اداره تند نویسی خواهش می‌کنم بفرمایید اصلاح شود
نایب رئیس - اصلاح می‌شود آقای اسلامی بفرمایید
اسلامی - گر چه الآن صورت مجلس مطرح است ولی موکلین گاهی یک توقعاتی دارند که انسان ناچار می‌شود اگر یک کلمه هم شده است متذکر شود قبل از تعطیل اخیر یک طوماری که با خون آقای حقانی و مجیدی در بابل تهیه شده بود فرستاده بود گرچه وقتش گذشته است به واسطه تعطیل حالا بنده تقدیم مقام ریاست می‌کنم
نایب رئیس - بیان جنابعالی مربوط به صورت مجلس نبود. آقای حائری‌زاده بفرمایید
حائری‌زاده - در بعضی از جراید دیدم و بعضی اشخاص مختصر نطق روز ۱۱ مهر را حاکی از شکاف و اختلاف فرض کرده در صورتی که مطلب غیر از این است البته در مسائل سیاسی ممکن است بین اشخاص اختلاف‌نظر باشد و با مذاکره حل شود و عنوان مرشد و مرید و مقلد و مقلد در کار نیست و سلیقه اشخاص متفاوت و مختلف است در موقعی که جناب دکتر مصدق در مجلس تشریف داشتند در مسائل قبلاً بحث می‌شد ولی هر کس عقیده خود را تعقیب می‌کرد ولی در مسائل کلی ابداً اختلافی نبوده و نیست (صحیح است) موضوعی که بنده در جلسه سابق اظهار کردم راجع به همسفری‌های ایشان عقیده من این بود که همسفری هم مؤثر است (صحیح است) که یک نمایندگانی وقتی رفتند به یک مملکت دیگر همسفرهای او هم مذاکرات‌شان مباحثات‌شان مصاحبه‌شان ممکن است مؤثر باشد (فرامرزی - حیثیت بقیه را هم باید منظور کرد که بهتر بتوانند کارشان را بکنند) بله عقیده داشتم که بهتر است بیشتر دقت شود ولی ممکن است نظر ایشان این باشد که اشخاصی که مسلک‌ها و فکرها و رویه‌های مختلف دارند بلکه به عقیده من بعضی جاسوس هستند از وجود آنها به نفع مملکت استفاده بشود موضوع این بود که که من در این مورد صحبتی بکنم و الا نه بدبینی به ایشان دارم و هیچ گونه اختلافی نبوده و نیست و نخواهد بود و تا ساعت آخر راجع به حیات مملکت تمام مجلس پشتیبان دکتر مصدق بوده و هست (صحیح است)
نایب رئیس - جناب آقای حائری‌زاده باید تصدیق بفرمایند که این فرمایشات‌شان به هیچ وجه مربوط به صورت مجلس نیست.
حائری‌زاده - چرا راجع به صورت مجلس بود چون سوء تفاهمی شده بود خواستم توضیح بدهم.
نایب رئیس - در صورت مجلس اشتباهی نشده بود اگر در جراید چیز دیگری نوشته شده مربوط به صورت مجلس نیست دیگر اعتراضی نسب به صورت جلسه آقایان ندارند؟ (گفته شد - خیر)
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: آشتیانی‌زاده - اسلامی - برومند - ابریشم‌کار و معدل.
نایب رئیس - با اجازه آقایان به نطق‌های قبل از دستور پرداخته می‌شود آقای آشتیانی‌زاده
آشتیانی‌زاده - بسم الله الرحمن الرحیم. بسم الله الرحمن الرحیم. در مقدمه عرایضم لازم می‌دانم برای تشویق خدمتگزاران به کشور و کسانی که در راه مصالح مملکت فداکاری می‌کنند از آقای حسنی مکی به مناسبت خدماتی که در مدت اقامت خود در خوزستان برای اجرا قانون ملی شدن صنعت نفت و به موقع اجرا گذاردن اصل خلع ید به عمل آورده‌اند تشکر کنم
(صحیح است)
مکی در شرایط نامساعد آب و هوای خوزستان مدت چند ماه مقاومت کرد و با جلب افکار عمومی مردم به خوصوص کارگران خوزستان موفق به انجام این خدمت بزرگ ملی گردیده و با خنثی کردن تحریکات و خرابکاری‌های عمال کمپانی حصول پیروزمندی دولت را در امر خلع ید میسر ساخت (صحیح است)
تقدیر از خدمات کسانی که در مواقع خطیر و حساس به استقبال حوادث می‌روند و سلامتی خودشان را به خطر می‌اندازند سبب می‌شود که سایرین نیز امیداوار به تشویق هموطنان خود شوند و به همین جهت است که من معتقدم باید مکی مورد تشویق و تقدیر قرار گیرد (صحیح است)
باور کنید برای من تعجب آور بود وقتی ضمن صورت اسامی کسانی که به نیویورک رفته‌اند نام حسین مکی را که حقاً شایستگی عضویت این میسیون را داشت ندیدم و به جای آن نام کسانی را دیدم که به هیچ وجه مورد اعتماد ملت ایران نیستند (فرامرزی - آنش دیگر صحیح صحیح نیست)
وقتی این قبیل اشخاص که ابداً صلاحیت ندارند و خود مؤمن به اصل ملی شدن صنعت نفت نیستند در چنین میسیون‌هایی شرکت می‌کنند، هیچ نباید تعجب کرد اگر یکی از آنها مانند آقای مجید موقر در فرودگاه مردم به عنوان سخنگوی هیئت اظهار می‌کند که ایران جزو بلوک غربی است و ابداً حاضر نیست با شوروی وارد معامله شود.
این اظهار خلاف واقع موقر در موقع که میسیون ایران برای شرکت در مذاکرات امنیت می‌رود و دولت شوروی پی در پی اعلام می‌کند که بر ضد اعمال نفوذ انگلستان در شورای امنیت رأی خواهد داد بی‌اندازه برای مملکت ما خطرناک است
ایران ابداً جزو بلوک غربی نیست مملکت ما چه خیری از این بلوک دیده است که چشم و گوش بسته خود را تسلیم امیال آنها کند
من با صراحتی هر چه تمام‌تر می‌گویم که اگر موقر به عنوان میسیون یا به نام مملک چنین اظهار کرده فضولی کرده است (فرامرزی - به عنوان میسیون نبوده است) ملت ایران هنوز احتیاج به قیم ندارد که آقای موقر وکیل و قیم شود!
ما باید بدانیم که اگر امروز دنیا به ما زور نمی‌گوید اگر به خاک میهن ما قشون‌کشی نمی‌کند اگر ما کارشناسان انگلیسی را بیرون می‌کنیم اگر انگلیس تسلیم می‌شود و اگر دولت امریکا پی در پی انگلستان را به عدم اعمال زور توصیه می‌کند فقط و فقط به واسطه وجود کشور شوروی در جوار مملک ما است
شما در جراید می‌خوانید که وقتی مصری‌ها اعلام می‌کنند که با اعمال قوه کانال سوئز را خواهیم گرفت موریسن جواب می‌دهد وضع مصر با ایران تفاوت دارد و علناً اظهار می‌کنند که اگر ما در ایران می‌خواستیم به قوه قهریه توسل یابیم مواجه با شوروی می‌شدیم.
اگر انگلستان اطمینان داشت که دولت شوروی در مورد نفت ایران مانند موضوع کانال سوئز از «وتو» استفاده نخواهد کرد مگر این همه به ما تملق می‌گفتند و تا این حد با ملیون ایران مدارا می‌کردند بنابراین کدام سایستمدار وطن پرستی است که در یک چنین اوضاع و احوالی شوروی را بر ضد ایران تحریک کند من نمی‌گویم شوروی تمام اقداماتش به خاطر ما است بلکه سیاست عمومی آن دولت ایجاب می‌کند که از ایران پشتیبانی کند ولی به هر نیتی که باشد سیاست شوروی در شورای امنیت به نفع ما تمام شده است مگر سیاست معتقد انگلستان یا امریکا به خاطر ما است؟ یا آن که آنها واقعاً ظرفدار احقاق حق ملل ضیف و مظلوم هستند؟ اگر اوضاع ایجاب می‌کرد آن وقت می‌دیدید که کشتی‌های جنگی انگلیس به جای آن که مانند مهره‌های بی‌حرکت در آب بایستد چه بلایی بر سر ما می‌آوردند!
مطلب دیگر که می‌خواستم به عرض آقایان برسانم اظهار تأسف از رویه دولت ترکیه و مندرجات جراید ترکیه در تقویت از سیاست انگلستان است (صحیح است - احسنت) (اسلامی - اصلاً ما آنجا نمایندگی می‌خواهیم چه کنیم خرج بی‌هوده است) دوستی ایران و ترکیه از زمان شاه ماضی تاکنون فقط منجر به انتزاع قستی از ارتفاعات آرارات گردید که از لحاظ سوق‌الجیشی بی‌اندازه مهم است و انتزاع این ارتفاعات صد در صد به زیان ایران بوده است - در حادثه سوم شهریور نیز ترکیه کوچک‌ترین مساعدتی به ما نکرد (صحیح است) و آن روز هم در کنار انگلستان قرار گرفت و کانه اشغال ایران را مفید تشخیص داد و به طور کلی در حوادث چند سال اخیر مشرق زمین نیز ترکیه همه جا و در هر مورد بر ضرر ملل ایران و مصر و سایر ممالک اسلام شرقی اقدام کرده است (صحیح است) در شورای امنیت بر علیه ملت مصر رأی داد و اکنون هم بر ضد ملت ایران رأی داده است!! .. بدون تردید آقای کاظمی که گویا در موقع واگذاری ارتفاعات آرارات سفیر کبیر ایران در ترکیه بوده‌اند از این جریانات مطلع هستند.
ضمناً لازم می‌دانم در خصوص بیانات آقای اردلان در شورای امنیت توضیحی بدهم. آقایان به خاطر دارند که آقای دکتر مصدق بعد از اعتراض اینجانب نسبت به اظهار آقای دکتر اردلان فرمودند که متن بیانات آقای دکتر اردلان در جراید چاپ خواهد شد - دیشب متن بیانات ایشان را خواندم و با تأسف بسیار باید عرض کنم که همان بود که در آن جلسه تذکر دادم.
آقای دکتر اردلان اظهار داشته‌اند: «معذلک دولت ایران مصمم است که در شورای امنیت حضور یافته و چنانچه تصمیم به رسیدگی گرفته شود دلایل خود را مبنی بر رد شکایت عنوان نماید.» این عین جمله آقای دکتر اردلان است این جملات عین بیانات آقای دکتر اردلان است (شوشتری - یعنی مفهومش تسلیم به صلاحیت شورای امنیت است؟) مفهوم آن این است که اگر شورای امنیت رأی به صلاحیت خود ایران تسلیم نظر شورای امنیت خواهد شد. و چون قرارشد آقای دکتر مصدق این قسمت از اظهارات ایشان را عملاً تکذیب فرمایند فعلاً بنده عرضی نمی‌کنم تا متن بیانات جناب آقای دکتر مصدق را مورد مطالعه قرار دهم.
در خاتمه می‌خواهم از پشت تریبون مجلس شورای ملی ایران درود بی‌پایان مردم ایران را تقدیم مردان و زنان دلاور و رشید ملت مصر کنم که برای تأمین استقلال و حق حاکمیت خود وارد یکی از قطعی‌ترین مبارزه‌های خود شده‌اند
مردم مصر باید بدانند که در نبرد و مبارزه با امپریالیسم در دنیا تنها نیستند ما شرقی‌ها هر چند ملت‌های ضعیفی هستیم ولی اگر با هم باشیم زورمندترین نیروها بر ما غلبه نخواهد کرد (صحیح است)
اسلامی - بقیه وقت‌شان را دادند به بنده
نایب رئیس - آقای آشتیانی‌زاده وقت خودتان را به کی داده‌اید؟
آشتیانی‌زاده - پنج دقیقه از وقت بنده باقی مانده دو دقیقه و نیم به آقای اسلامی و دو دقیقه و نیم دیگر به آقای پیراسته
نایب رئیس - به یک نفر بیشتر نمی‌شود.
آشتیانی‌زاده - به آقای اسلامی می‌دهم.
نایب رئیس - آقای اسلامی.
اسلامی - پنج دقیقه هم آقای ابریشم‌کار لطف می‌کنند بنده اولین مطلبی که می‌خواستم عرض کنم این بود که آقایان من بعد مواظب باشید که اگر منزل‌های شما دزد آمد اشیایی سرقت کرد یا کسی به مال و ملک‌تان تعدی کرد مبادا به عدلیه مراجعه کنید یا به نظمیه تظلم بکنید برای این که آن شخص به شورای امنیت شکایت خواهد کرد واقعاً اگر آقایان مطلاب رادیو لندن را این روزها گوش کنند خیلی مسخره است آنها اظهار می‌کنند که ملت و دولت ایران مملکتی است متجاوز ما را متجاوز قلمداد کرده‌اند آیا شما نمایندگان و مردم این ممکلت این حرف‌هایی که می‌زنند این کلمات در او صدق می‌کند که ما را متجاوز قلمداد بکنند؟ درست رفتار انگلستان با ما عیناً شبیه به همان است که بنده قبلاً عرض کردم که اگر ما منزل‌مان دزد بیاید و بخواهیم شکایت بکنیم دزد می‌رود به یک مقامات بالاتری از ما تظلم می‌کند ولی دولت انگلستان باید بداند که اگر دکتر مصدق هم امروز برود دیگر مجلسین و ملت ایران یک قدم به عقب نخواهد رفت. نمی‌تواند برود و دولت امریکا هم که همیشه کوس آزادی خواهی را به دنیا اعلام می‌کند و مخصوصاً رؤسای جمهور سابق امریکا در اعلامیه بعد از جنگ اول و جنگ دوم همیشه دم از آزادی خواهی می‌زدند بایستی که در این موقع از دولت قوی طرفداری نکنند و قانون اساسی جهانی را زیر پا نگذارند ملت ایران چشم به راه تصمیمات شورای امنیت است بنده که یکی از افراد این ملت هستم همین طور منتظرم ببینم که چه خواهد شد مطلب دیگری که خواستم اینجا عرض کنم نمایندگان مجلس از نظر وظیفه خطیری که برعهده دارند طبق سوگندی که اینجا یاد کرده‌اند هر وقت دیدند نسبت به قانون اساسی تعدی می‌شود یا نقض می‌شود مخالفند اینجا آن مطالب را متذکر بشوند حالا اگر این مطالب به کسی یا به اشخاصی بر بخورد هیچ نبایستی از آن نظر دفاعی که برای حقوق ملت ایران دارند ملاحظه بکنند اینجا گاهی از طرف مجلس سنا یک اقداماتی می‌شود که اگر ما اینجا متذکر بشویم خواهند گفت که آقا فلان کس نسبت به مجلس سنا توهین کرده است و حال این که ما نسبت به فرد فرد آقایان سناتورها کمال احترام را داریم اکثر آنها از مردمانی هستند که سوابق آزادی خواهی دارند و از نظر این که بیشتر در کار سیاست مملکت وارد بوده‌اند بنده شخصاً به همه آنها احترام می‌گذارم با این که این حرف‌ها را در نطق خودم گفته‌ام با این حال بعضی از آقایان گله کرده‌اند که شما به مجلس سنا حمله کرده‌اید ملاحظه می‌فرمایید الآن مجلس سنا ۶ ماه است که روی یک مطلبی می‌خواهد تصمیم بگیرد که آیا جمع بین وزارت و سناتوری می‌شود یا خیر؟ (فرامرزی - حق ندارد خلاف قانون اساسی است این حق در قانون اساسی هست) خوب ما چه می‌گوییم؟ ما می‌گوییم مجلس سنا تصمیم بگیرد (فرامرزی - حق ندارد قانون اساسی است) ملت همان نظامنامه‌ای که ما اینجا وضع کرده‌ایم بنده وکالت می‌دهم به آقای پیراسته که برود در یک دعوایی که من دارم دفاع بکند
آقا من وکیل را عزل می‌کنم. من بایستی اختیار بدهم، مجلس شورای ملی بایستی نظامنامه مجلس سنا را تصویب بکند اگر تصویب کرد دیگر نمی‌تواند اصلاح بکند این که نمی‌شود اساساً مطابق اصل چندم قانون اساسی که یادم رفته تفسیر قوانین از مختصات مجلس شورای ملی است (صحیح است) من نمی‌فهمم به چه مناسبت یک جلسه رأی می‌گیرند که امروز یک قانونی تفسیر شود یک روز می‌گویند فدا بشود ما به هیچ کس حب و بغض نداریم. به هیچ کس نظری نداریم خدا شاهد است هیچ نظر ندارم بنده منظورم این است که مجلس سنا در این مورد تصمیم بگیرد یا اصلاً مراجعه بکنند به مجلس شورای ملی ما احترام می‌کنیم به مجلس سنا و به فرد فرد آقایان سناتورها.
نایب رئیس - آقای اسلامی ۵ دقیقه شما تمام شد.
اسلامی - آقای برومند هم ۵ دقیقه از وقت خودشان را به بنده داده‌اند.
یکی از نمایندگان - نه مجلس سنا حق دارد و نه مجلس شورا قانون اساسی است.
نایب رئیس - آقای برومند چند دقیقه از وقت‌تان را داده‌اید به آقای اسلامی
برومند - سه دقیقه
نایب رئیس - آقای اسلامی سه دقیقه دیگر شما وقت دارید. بفرمایید
اسلامی - خلاصه مطابق اصل صریح قانون اساسی اجتهاد در مقابل نص نمی‌شود از نظر حقوقی بحث در این مورد می‌کنم که قانون اساسی گفته است تفسیر قوانین از مختصات مجلس شورای ملی است (صحیح است) بنده دیگر نمی‌دانم با این وضعیت هر روز رأی بگیرند تأخیر بیاندازند رسیدگی نمی‌کنند این چه معنی دارد شایسته نیست از یک مردمانی که این طور سابقه آزادی خواهی دارند و اکثر اینها از رجال صدر مشروطیت بوده‌اند یک موضوع پیش پا افتاده‌ای را به تأخیر بیندازند ما انتظار داریم خودشان تکلیف این کار را تمام بکنند ببینند مجلس شورای ملی در این ۱۶ دوره چه نحوی رفتار کرده است و همین دوره هم که مواردی در همین قسمت‌ها پیدا شده بود با چه ترتیبی اتخاذ تصمیم کردند و زود کار را انجام دادند مطلب دیگر این است که در جلسه دیروز مجلس سنا جناب آقای ظهیرالاسلامی راجع به شرکت تلفن بیاناتی فرمودند که واقعاً تمام مردم اظهار خوشوقتی کردند و به بنده هم تلفن کردند که این صدا از مجلس سنا برخاست در صورتی که بنده هم چند جلسه قبل راجع به تلفن چیزی گفته بودم ولی روزنامه‌ها یک کلمه چیزی ننوشتند تقصیر خود بنده هم هست برای این که بنده آنها را ندادم به روزنامه‌ها ولی آقای روحی مطالبی آنجا فرمودند بنده نمی‌دانم کسی در آن مجلس به ایشان توصیه کرده بود که بروید شما دفاع بکنید و از آقای روحی که واقعاً یک مرد باشرف و باشخصیتی هستند خیلی بعید است که از یک شرکت غاصب این طور پشتیبانی بکنند (یکی از نمایندگان - غاصب) واقعاً غاصب برای این که این شرکت سه میلیون سرمایه داشته ۲۲ میلیون کلاه برداشته است مطابق قانون تجارت کسی نمی‌تواند بیش از سرمایه خودش قرض بکند ۱۲ ملیون از بانک ملی ۱۲ میلیون از مردم کلاه برداشته است (نایب رئیس - آقای اسلامی وقت شما تمام شد) و پول هیچ کس را پس نمی‌دهد بنده برخلاف آنچه که آقای روحی فرمودند اگر آقایان فرصت بدهند اسناد و مدارکی می‌آوردم که پرده‌ها را بالا می‌زنم (زنگ رئیس)
نایب رئیس - آقای اسلامی به شما تذکر می‌دهم.
اسلامی - و این شرکت تلفن را معرفی می‌کنم آقایان یک روز نیم ساعت به من وقت بدهید بنده تمام اسناد مدارک را می‌آورم که آقایان ملاحظه بفرمایند چه دزدی‌هایی شده است (زنگ ممتد رئیس)
نایب رئیس - آقای اسلامی هیچ وقت در مجلس حاضر نیستند آیین‌نامه را اجرا بکند (صحیح است) آقای برومند بفرمایید.
برومند - اکنون که دولت انگلیس نا به جا قضیه نفت ما را به شورای امینت کشانیده و دیشب نیم ساعت بعد از نصف شب به وقت تهران نخست‌وزیر محبوب ما جناب آقای دکتر مصدق طی بیانات مفصلی ابتدا با دلایل متقن و محکمی شورای امنیت را صالح برای رسیدگی به موضوع نفت ایران ندانستند و سپس شرح اجحافات و ستمگری‌ها و دخالت‌های ناروای شرکت سابق نفت را در کلیه شئون مملکت ما به اطلاع شورا رساندند بنا به وظیفه نمایندگی ملت غارت شده و ستم کشیده و مظلوم ایران لازم می‌دانم اعضا شورای امنیت را که هر یک خود را نماینده دولت و ملت متمدن و آزادی خواهی می‌دانند مخاطب قرار داده بگویم که متوجه مقام و موقعیت و حیثیت شورای امینت و سازمان ملل متحد باشید و این نکته را در نظر داشته باشند که سازمان و تشکیلات وابسته به آن از چه لحاظ و با چه شرایطی به وجود آمده و چه وظایف سنگینی را به عهده دارد سازمان ملل متحد و شواری امنیت خون‌بهای چندین میلیون جوانان و افراد متمدنی است که از کشورهای مختلفه در میدان‌ها به جنگ برای جلوگیری از زور و تعدی کشته شدند پس از ۶ سال بمب باران مردم غیر نظامی و ویران کردن شهرها و از بین بردن آثار تمدن بشری منشور ملل تنظیم شد و بالنتیجه سازمان ملل متحد و شورای امنیت به وجود آمد آری این سازمان‌های بین‌المللی به وجود آمدند که از زورگویی و تعدی هر دولتی نسبت به دیگری ممانعت کنند به وجود آمد برای حفظ حقوق ملل کوچک و ضعیف در مقابل دولت‌های استعمار طلب سازمان ملل متحد و مخصوصاً شورای امنیت باید بدانند که تنها مرجع و مقامی که ممکن است از تشنجات فعلی دنیا بکاهد و اختلافات موجوده را برطرف و از وقوع جنگ سوم جلوگیری کند همین سازمان‌های بین‌المللی است اما در چه صورت در صورتی که در قضاوت و رسیدگی به اختلافات مرجوعه از راه حق و انصاف منحرف نشده و با کمال بی‌طرفی اظهارنظر کنند زیرا در غیر این صورت آبرو و حیثیت خود را از دست می‌دهند و اعتماد و اطمینان ملل مخصوصاً ملت‌های کوچک وضعیف نسبت به تشکیلات سلب می‌شود دول بزرگ هم نسبت به آن بی‌اعتنایی خواهند کرد رفته رفته خود سری شروع و خیال تجاوز به کشورهای کوچک و استعمار طلبی در مغز بعضی رجال قوت گرفته و بالنتیجه دنیا را در خاک و خون خواهند کشانید کما این که بر خلاف تمام قوانین و مقررات بین‌المللی بعضی از رجال انگلستان عقیده دارند برای تصرف نفت ما و غصب حق مسلم ملت محروم و نجیب ایران باید به زور و قوه قهریه متوسل شد واقعاً چه بی‌انصاف مردمی هستند زیرا هنگامی که آلمان هیتلری تمام دنیا را در رعب و وحشت انداخته بود و ارتش جرار آن از طرفی تمام اروپای غربی را در سلطه و تصرف خود درآورده بود و از طرف دیگر تا پشت استالینگراد رانده و قفقاز را از روسیه جدا می‌ساختند و مارشال رمل شمال افریقا را زیر توپ و تانک‌های سنگین خود می‌مالید از سوی دیگر قشون ژاپن خاور دور را در چنگ گرفته به طرف آسیای مرکزی سرازیر می‌شد موقع زمامداری این آقایان بود و چون به همه چیزها احتیاج داشتند و ما هم با کمال خلوص نیت و برای این که می‌گفتند به خاطر آزادی و برای حفظ آزادی بشر می‌جنگیم هستی خود را از خواربار و راه آهن و اسلحه و هر چه دیگر که داشتیم در طبق اخلاص گذاشته تقدیم متفقین محترم کردیم آری هر چه داشتیم دادیم برای این که وعده آزادی به دنیا و ما می‌دادند - درحالی که مردم فقیر این مملکت برای لقمه نانی جان می‌دادند تمام خواربار و غلات ما را مال انگلیس مانند کلنل ربرت و امثاله جمع آوری کرده و به میدان‌های جنگ فرستادند و ما سوختیم و ساختیم و دم نزدیم زیرا سران دول بزرگ اعلامیه تهران را که در آن استقلال و تمامیت خاک ما و آزادی ما را تضمین کرده و امضا کردند - شانه ملت مظلوم ایران را زیر بار جنگ خرد کردند و به آن لقب پل پیروزی دادند.
با ملیون‌ها اسکناس ما حوائج خود را بر آوردند و گفتند در عوض به شما طلا خواهیم داد اکنون ۷ سال از پایان جنگ می‌گذرد علاوه بر این که طلاهای ما را ندادند کرایه راه آهن ما را که با خون جگر ساخته بودیم و در زمان جنگ به کلی فرسوده و از بین رفت ندادند و یکی از هزاران وعده خود را وفا نکردند حالا که کارد به استخوان ملت رسیده است و می‌گوید ظلم و جور بس است اجحاف و تعدی کافی است پنجاه سال ثروت گران‌بهای ما را به ثمن بخس برده‌اید اکنون طبق منشور ملل متحد و سایر قوانین بین‌المللی می‌خواهیم از حق حاکمیت خود استفاده و استقلال اقتصادی و سیاسی خود را حفظ کنیم صنعت نفت خود را به دست گیریم و از عواید آن به این فقر عمومی و روزگار پریشانی که ایران ما را به پرتگاه نیستی سوق می‌دهد سر و سامانی دهیم آیا کمال بی‌انصافی نیست که آقای ایدن وزیر خارجه آن روز و معاون و لیدر حزب محافظه کار انگلستان بگوید حل قضیه نفت ایران دو راه بیشتر ندارد یا باید از آن صرف‌نظر کنیم یا باید با جنگ تصرف کنیم من به نام یکی از نمایندگان ملت ایران به آقای ایدن می‌گویم راه اول را باید بپیمایید یعنی از نفت ایران به طریقی که سابق می‌بردید صرف‌نظر فرمایید مگر مانند یک مشتری و خریدار عادی مقدار نفت مورد احتیاج انگلستان را خریداری کرده و پول آن را با کمال ادب مرحمت فرمایید زیرا دنیا به شما اجازه جنگ نمی‌دهد و بیداری ملت ایران هم مانع از آن است که قراردادی مانند قرارداد ۱۹۳۳ و یا قرارداد الحقی اخیر به دولت ایران تحمیل فرمایند نمایندگان محترم شورای ملی امنیت همان طور که دکتر مصدق به اطلاع شما رساندند شرکت سابق نفت در ظرف پنجاه سال در مقابل هزاران میلیون لیره که خود استفاده کرده است فقط در حدود یک صد و ده میلیون لیره به ایران داده است و کاش این مملکت را به حال خود می‌گذاشتند تا اقلاً این مبلغ ناچیز صرف کارهای عمرانی و انتفاعی می‌شد متأسفانه طبق دلایل مشهود و اسناد و مدارک عدیده مخصوصاً اتهاماتی که اخیراً به دست آمده و به اطلاع شما رسانده یا می‌رسانند شرکت سابق در کلیه شئون کشور ما اعم اقتصادی و سیاسی دخالت‌های ناروا داشته و نگذاشته است در مدت استیلای خود کوچک‌ترین عمل مفیدی انجام شود این کمپانی هم نظیر کمپانی بود که در هندوستان تشکیل دادند و آن سرزمین وسیع و پر برکت را که امروز به دو دولت و کشور بزرگ تقسیم
شده است مستعمره خویش ساخته، خوشبختانه ایران از لحاظ موقعیت جغرافیایی و وجود حریف زورمندی در مقابل رسماً به صورت مستعمره درآوردند خلاصه شورای امنیت باید متوجه باشد که آنچه هیئت نمایندگی ایران مخصوصاً جناب آقای دکتر مصدق نخست‌وزیر محبوب ایران می‌گویند درد دل و مکنونات قلبی فرد فرد ایرانیان است زیرا دکتر مصدق نخست‌وزیر است مورد اعتماد کامل مجلسین ایران و کلیه افراد ایرانی اعم از مرد و زن و کوچک و بزرگ که برای احقاق حقوق از دست رفته ایران مردانه و با کمال شجاعت قیام کرده است و همواره از طرف ملت پشتیبانی و حمایت شده است
کاش صد یک ابراز احساسان بی‌شایبه ملت ایران در موضوع نفت نسبت به دکتر مصدق شده است به عرض شورای امنیت می‌رسید کاش روزی که در چند هفته پیش من در اصفهان راجع به نفت و اقدامات دکتر مصدق و مجلسین صحبت می‌کردم و یا روزی که آقای مکی به اصفهان آمدند و در دو سه جلسه سخنرانی کردند نمایندگان شورای امنیت بودند و می‌دیدند که بی‌اغراق اکثر مردم اصفهان ساعت‌های متوالی در مدرسه سلطانی و خیابان چهارباغ جمع شده‌اند و نسبت به دکتر مصدق و سایر خدمتگزاران خود چگونه ابراز احساسات می‌کردند و کاش ایدن هم در آن روزها در اصفهان بود و نظریات و احساسات مردم را نسبت به سیاست استعماری و عملیات ظالمانه شرکت سابق نفت مشاهده می‌کرد و دیگر خواب آشفته برای نفت ایران و ایرانیان نمی‌دید. خلاصه ملت ایران چشم بصیرت گشوده و چشم عقل فرا داشته و انتظار احقاق حقوق از دست رفته خود رأی عادلانه شورای امنیت را مبنی بر عدم صلاحیت شورا در رسیدگی به موضوع نفت ایران را دارد و امید است همان طوری که همه جهانیان انتظار دارند نمایندگان محترم شورای امنیت هم تحت تأثیر هیچ گونه عاملی قرار نگرفته و به تقاضای حقه بیست میلیون ایرانی ترتیب اثر داده از راه و رسم عدالت و حق پرروری منحرف نشوند. در اینجا لازم می‌دانم از کلیه دولت و مللی که در قضیه نفت با ما همدردی و کمک کرده‌اند صمیمانه تشکر کنم. دو سه موضوع دیگر هم بود که می‌خواستم به عرض مجلس شورای ملی برسانم یکی راجع به قضیه انفجار مهمات فارس بود چنانچه آقایان اطلاع دارند الآن درحدود چهار، پنج ماه است که سرلشگر معتضدی و عده‌ای از افسران فارس توقیف هستند به اتهام این که در انفجار مهمات فارس خدای نکرده تعمد و یا غفلتی نموده‌اند بنده در این مورد چون قبلاً توضیحی داده نشده بود ساکت ماندم.
نایب رئیس - وقت شما تمام شد
برومند - خلاصه قضیه تحقیق شده است و معلوم شده است آقایان هیچ تقصیری نداشته‌اند و هنوز توقیف هستند استدعایم این است که آقای معاون وزارت جنگ در این مورد اقدامی بفرمایند.
نایب رئیس - آقای ابریشم‌کار
ابریشم‌کار - در جلسه قبل عرض کردم بنده در مجلس مطالبی را که مربوط به خوزستان عرض می‌کنم این را از حلوقم تمام خوزستان باید فرض کرد زیرا که به دستور موکلینم عرض می‌کنم دیشب چندین تلفن و تلگراف از خوزستان داشتم البته اینها لازم است که هم برای اطلاع آنها و هم برای اطلاع مجلس و هم سایر ملت ایران گفته شود در خوزستان دیشب از سر شام تا صبح بدون ریب و ریا مردم در مساجد احیا گرفته‌اند تمام مقصودشان البته دعا گویی به ذات اقدس اعلیحضرت همایونی بوده است و پیشرفت آقای دکتر مصدق در امر نفت که غوغایی در دنیا به راه انداخته البته تصدیق می‌فرمایید صحبت نفت فعلاً یک چیزی است که مورد نظر دنیا است و باید گفت این عروس در خوزستان بوده‌اند می‌دانند از چه قراری است بنده می‌خواهم عرض کنم که از نظر اهمیت موضوع امروز از برای هر فرد ایرانی لازم است که خیلی با چشم اهمیت به خوزستان نگاه کند و او را چشم و چراغ ایران بداند یعنی حفظ تمام وضعیت خوزستان بر همه ما لازم است (صحیح است) بعضی‌ها از من سؤال می‌کنند که آقای مکی چرا به خوزستان مراجعت نمی‌کنند از خودشان سؤال کردم فرمودند من کارم تمام شده البته بنده از طرف اهالی خوزستان از ایشان و همکاران‌شان اظهار امتنان می‌کنم موضوع دیگر این است که اشخاصی به من تلفن و تلگراف کرده‌اند و می‌گویند ما نمی‌فهمیم این شکایت‌هایی که از ما روی این نفت به شورای امنیت می‌شود آیا شورای امنیت به فکر ما هست یا نه؟ چهل سال است جوانان ما مرده‌اند زیر بار شرکت نفت زیر خط راه آهن زیر گاز نفت و الآن سخت‌ترین ساعات را از حیث اقتصادی داریم زندگی می‌کنیم و با کمال خوشرویی و حسن نیت چون می‌دانیم که این فشار اقتصادی در اثر آن رقابت شدید با شرکت سابق نفت است ما اگر تا هر مدتی طول بکشد تأمل می‌کنیم و به برادارن ایرانی خبر می‌دهیم که مبادا از طرف ما در اضطراب و وحشت باشند و ما به قدری که تاکنون تحمل کرده‌ایم چندین برابر حاضریم باز تحمل کنیم و انتظار موفقیت دولت و هیئت اعزامی به امریکا را داریم که انشاءالله با موفقیت مراجعت کنند و ضمناً به من قسم دادند که بنده در مجلس از پشت این تریبون بگویم و من هم قسم می‌دهم به مخبرین جراید و نماینده رادیو اینها را بگویند که مردم بدانند و منعکس بشود بنده در جلسه گذشته عرض کردم که این نفت خوزستان ...
نایب رئیس - آقای ابریشم‌کار تأمل بفرمایید اکثریت نیست
(پس از چند دقیقه اکثریت حاصل شد)
نایب رئیس - بفرمایید
ابریشم‌کار - در جلسه قبل اگر آقایان به خاطر دارند عرض کردم که اگر نفت ایران نبود دو جنگ جهانی را اروپا فاتح نمی‌شد و امروز نقشه اروپا و جغرافیای اروپا طور دیگری بود خوزستانی‌ها به من قسم دادند که از این تهران این پیام را به شورای امنیت بفرستم و عرض کنم آقایان شما که در شورای امنیت هستید بدانید که تأمین امنیت در دنیا با شکم گرسنه نمی‌شود اگر این کار بخواهد سر و صورتی پیدا بکند و یا وارد مذاکره بشوید می‌دانید اهالی ایران مخصوصاً خوزستانی‌ها با شکم گرسنه زیر بار نمی‌روند
نایب رئیس - آقای ابریشم‌کار اکثریت نیست قدری تأمل بفرمایید.
(پس از چند لحظه اکثریت حاصل شد)
ابریشم‌کار - من اگر دسترسی به تلگراف داشتم عین بیانات اهالی خوزستان را برای شورای امنیت می‌رساندم و به وسیله نمایندگان ایران این عبارتی را که گفته شد تلگراف می‌کردم که در دنیا منعکس بشود مسلماً می‌دانم مؤثر واقع می‌شود متأسفانه دسترسی ندارم امیدوارم که به وسیله رادیو این آه مردم به گوش شورای امنیت برسد و به یاد بیاورند که شورای امنیت در جهان وجود نداشت (صحیح است) در این صورت من از خدا خواهانم و از این مردان بزرگی که از فضلا و دانشمندان بزرگ دنیا در شورای امنیت مجتمع‌اند امیدوام که صدای من به گوش آنها برسد و بدانند که از طرف ۲ میلیون مردم گرسنه خوزستانی (کشاورزصدر - از طرف ۲۰ میلیون ایرانی) که اینها نماینده ۱۸ میلیون دیگر اهالی ایران هستند آه و ناله می‌کنند و انتظار دارند ببینند آیا به داد و فریاد اینها و به ظلم و ستمی که به آنها شده چه جور رسیدگی خواهد شد به طور مسلم عرض می‌کنم که هر مملکتی هر کشوری هر کارخانه و مؤسسه‌ای که به نفت ما احتیاج دارد باید اول به ما کمک بکند و اول استرضای خاطر ملت ایران را به دست بیاورد (صحیح است) و الا تا مردم راضی نباشند و این ملت راضی نباشد نفتی از آبادان صادر نخواهد شد بنده چون پنج دقیقه از وقت خودم را به جناب آقای معدل داده‌ام بعضی از عرایضم را می‌گذارم برای بعد فقط عرض می‌کنم و استدعا می‌کنم از جناب آقای کاظمی کفیل نخست‌وزیر و وزیر امور خارجی که بر حسب استدعای اهالی خوزستان تمام این وعده‌هایی که برای اصلاحات آنجا داده شده است و همه انتظار دارند اول پولی که به دست بیاید به خوزستان اختصاص داده شود الآن مردم انتظاری ندارند که فردا صبح پولی و اعتباری برای اصلاحات خوزستان برود.
نایب رئیس - آقای ابریشم‌کار اگر وقت خودتان را به کسی داده‌اید دیگر وقتی برای خود آقا باقی نمی‌ماند.
ابریشم‌کار - اطاعت می‌کنم امیدوارم اولین پولی که برسد صرف اصلاحات خوزستانی بشود (صحیح است)
نایب رئیس - آقای معدل
معدل - بنده با تشکر از جناب آقای ابریشم‌کار دو تا یادآوری مختصر دارم و آن این است که اخیراً همشهری‌ها و اهالی محترم فارس به بنده یادآور شدند که صحیح است که ما انجام وظیفه ملی‌مان را که می‌کنیم حاجت به تذکر و یادآوری نیست وظیفه است باید انجام بدهیم ولی خوب است که منعکس شده باشد و گفته شده باشد که اهالی فارس در استیفای حقوق ملی و در پشتیبانی از دولت آقای دکتر مصدق در قضیه نفت حق مطلب را ادا کردند (صحیح است) بنده به این جهت به استحضار ملت ایران می‌رسانم که در تمام موارد همشهری‌های ما و مردم فارس حق معنی را ادا کردند و آنچه که لازمه این کار بوده است انجام داده‌اند (صحیح است) و از خداوند توفیق همکیشان را خواستاریم قسمت دوم در جلسه گذشته که پیش از تعطیل اخیر بود و قانون نظام وظیفه مطرح بود اینجا مذاکراتی شد و پیشنهادی شد که آقای معاون وزارت جنگ در نتیجه آن قانون را پس گرفتند بنده بعد مستحضر شدم که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی مستحضر شدند از طرز فکر نمایندگان و از وضعیت مجلس و از این که این کاری که در دستور بوده و اقدام شده بسیار کار مفیدی بوده این حسن نیت مجلس را خودشان جامه عمل پوشانده‌اند اولاً اینجا وظیفه خود می‌دانم که از این توجه و بیداری ایشان تشکر کنم (صحیح است) که ده دوره از اشخاصی که وظیفه را به جهاتی انجام نداده بودند ولکن در موارد متعدد همه ملت ایران آمادگی خودشان را برای انجام خدمات ملی اعلام کرده بودند معاف فرمودند اکنون به موجب لایحه‌ای که آقای معاون وزارت جنگ آورده‌اند و به مجلس شورای ملی تقدیم می‌کنند برای تعیین تکلیف
فراریان آن هم واگذار می‌شود به نظر مجلس شورای ملی و بحث خواهد شد چون این طور احساس کردم که در پس گرفتن لایحه جریان خاصی نبوده و نظر آقای معاون وزارت جنگ این بوده است که فکر کرده‌اند که شاید مجال بحث نیست بنده وظیفه دار بودم که از این امری که پیش آمده که خود اعلیحضرت همایونی نیت نمایندگان را اجرا فرمودند اینجا تشکر کنم (صحیح است - احسنت)
۳ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت جنگ.
نایب رئیس - با اجازه آقایان وارد دستور می‌شویم آقای معاون وزارت جنگ.
معاون وزارت جنگ (سرلشگر وثوق) - در نتیجه مذاکراتی که در جلسه اخیر مجلس شورای ملی به عمل آمد این طور نتیجه گرفته شد که لایحه تقدیمی در مورد بخشودگی جرائم غایبین و فراریان از خدمت نظام وظیفه آن طوری که باید نظریات آقایان محترم را تأمین نمی‌نماید و به همین علت مسترد گردید و در جلسه‌ای که بعداً به امر ریاست مجلس شورای ملی و با حضور اعضای کمیسیون نظام و رئیس اداره نظام وظیفه تشکیل گردید مجدداً مورد بررسی قرار گرفت و اینک به شرح زیر قرات و تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
ماده واحده - کلیه جرائم قانونی که از لحاظ غیبت و فرار از خدمت تا تاریخ اول آبان ماه ۱۳۳۰ به مشمولین نظام وظیفه تعلق می‌گرفته با رعایت تبصره‌های ذیل بخشوده می‌شود.
تبصره ۱ - غایبین و فراریان طبقاتی که طبق فرمان همایونی به استناد ماده ۲۶ قانون اصلاحی نظام وظیفه مصوب اسفند ماه ۱۳۲۷ معاف می‌شوند احتیاجی به مراجعه به مناطق و حوزه‌ها برای روشن شد وضعیت خود نخواهد داشت.
تبصره ۲ - غایبین طبقاتی که به شرح تبصره بالا (زنگ رئیس)
نایب رئیس - آقای معاون وزارت جنگ قانون در اینجا خوانده می‌شود و احتیاجی ندارد بخوانید شما تقدیم بفرمایید بعد خوانده می‌شود.
معاون وزارت جنگ - بسیار خوب پس بنده چند کلمه اضافه می‌کنم و آن این است به طوری که آقایان محترم استحضار دارند با استفاده از ماده ۲۶ قانون ۱۳۲۷ به فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی فعلاً ده دوره از احضار به خدمت نظام وظیفه معاف گردیده‌اند و تعیین تکلیف غایبین و فراریان هم ضمن لایحه تقدیمی در نظر گرفته شده و منوط به نظر نمایندگان محترم خواهد بود در خاتمه باید به عرض برسانم همان طور که منظور نظر و هدف اصلی آقایان محترم جز اصلاح امور و تأمین رفاه و آسایش مردم این کشور نیست وزارت جنگ به پیروی از نظریات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی نیتی جز اجرای این نیت مقدس ضمن تأمین احتیاجات ارتش که ضامن استقلال ایران و عهده‌دار امنیت و آزادی کشور است ندارد بنابراین از آقایان نمایندگان محترم استدعا دارم برای اجتناب از طرح و تصویب عجولانه قانونی که عموم افراد کشور به آن علاقمند می‌باشند هر گونه نظریاتی که در مورد این لایحه دارند جا دارد قبلاً با اعضای کمیسیون نظام خود من مورد بحث قرار دهند تا در موقع طرح لایحه به اشکالاتی مواجه نشده تا هر چه زودتر این لایحه که وضعیت عده کثیری از هم‌میهنان ما را روشن نموده و آنها را از بلاتکلیفی و سرگردانی نجات می‌دهد مورد تصویب مجلس شورای ملی قرار بدهند (صحیح است)
ملک‌مدنی - همه به ارتش علاقه دارند و بسیار کار خوبی است نظر مجلس تأمین شد و آقای معاون وزارت جنگ از نظر مجلس این لایحه را آورده‌اند
آشتیانی‌زاده - جناب آقای نایب رئیس یک سؤالی است از آقای وزیر دادگستری راجع به دادستان کل کرده‌ام اجازه بفرمایید عرض کنم (سالار بهزادی - آقا دادگستری وزیر ندارد) کفیل که دارد (سالار بهزادی - کفیل هم هر روز درب اطاق خودش را می‌بندد و می‌گوید که کمیسیون دارند، کسی را راه نمی‌دهند)
۴ - بیانات آقای شوشتری راجع به طرح بودجه ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی و اعلام دستور جلسه آینده به وسیله آقای نایب رئیس.
نایب رئیس - آقای شوشتری بفرمایید
شوشتری - بسم الله الرحمن الرحیم. با تشکر از اعضای محترم کمیسیون محاسبات جنابان آقایان: حائری‌زاده اردلان صفوی و آقای شکرایی که مریض بودند و حالا هم مریض هستند و خدا انشاءالله عافیت‌شان بدهد (انشاءالله) و آقای ثقه‌الاسلامی چون افتخار داشتم به خدمتگزاری آقایان خواستم عرض کنم که کمیسیون محاسبات عمل خودش را که تفریق بودجه از سال ۱۳۲۱ و ۱۳۲۷ باشد تمام کرده و چاپ شده از لحاظ محترم آقایان نمایندگان می‌گذرد البته بایستی تصویب بشود و این کار تمام بشود دیگر این که بودجه سال ۱۳۲۰ مجلس شورای ملی که آن روز هم عرض کردم بایستی مقدم بر بودجه مملکتی باشد آن هم با حسن نیت و با توجه تمام و با دقت در کلیه ارقام جزء به جزء رسیدگی شده در مبلغ چهار میلیون و هفتصد و پنجاه هزار و سی و شش تومان تمام شد که به عقیده بنده دیگر جای هیچ گونه حرفی برایش باقی نمانده است برای این که قبل از بودجه دولت که فردا یا جلسه بعد تقدیم مجلس می‌شود از مقام محترم ریاست استدعا دارم که این فرمول را مطرح فرمایند و قرار بدهند گر چه این لغتی که عرض کردم مصطلح است این را الگو قرار بدهند الآن بودجه مجلس را مطرح بکنند.
نایب رئیس - راجع به بودجه مجلس تابلو هم زده شده و بودجه مجلس جزو دستور هست با اجازه آقایان در جلسه دیگر اول لایحه تمدید حکومت نظامی در خوزستان طرح خواهد شد بعد انتخاب یک کارپرداز، چون کارهای داخلی مجلس فلج شده است انتخاب یک نفر کارپرداز هم انجام می‌شود و بعد هم بودجه ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی مطرح خواهد شد.
ابریشم‌کار - لایحه حکومت نظامی جناب آقای رئیس برای خوزستان مهم است.
صدرزاده - لایحه زندانیان سیاسی.
مهدی ارباب - لایحه برنامه ده ساله راه سازی (زنگ رئیس)
۵ - گزارش آقای مکی راجع به جریان اقدامات خود به خوزستان و ترتیب خلع ید.
نایب رئیس - یک برنامه‌ای از هیئت مختلط رسیده است که قرائت می‌شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی:
در این موقع که جناب آقای حسین مکی نماینده محترم مجلس شورای ملی و عضو هیئت مختلط به تهران مراجعت نموده‌اند مایلند گزارش اقداماتی که اخیراً در خوزستان به عمل آمده تقدیم دارند خواهشمند است در جلسه سه‌شنبه ۲۳/۷/۳۰ اجازه فرمایند گزارش خودشان را به استحضار نمایندگان محترم برسانند.
رئیس هیئت مختلط - نجم
صدرزاده - موافقیم خیلی به جا است.
نایب رئیس - آقای مکی بفرمایید
مکی - بنده قبل از این که به عرض گزارش خودم مبادرت نمایم لازم می‌دانم از ابراز مهر و حسن ظن آقای آشتیانی‌زاده تشکر بکنم ضمناً به عرض مجلس برسانم که اگر عملی در خوزستان شده است این مربوط به شخص بنده نبوده بلکه مربوط به مجلس شورای ملی، کمیسیون مختلط نفت و بالنتیجه ملت ایران بوده است (صحیح است) و همچنین مجلس سنا که همه دست به دست هم داده‌اند و در راه این مبارزه حیاتی با یک دیگر صمیمانه همکاری و برادری و برابری کرده‌اند (صحیح است)
و این را هم لازم می‌دانم عرض کنم که از مساعدت‌ها و همکاری‌های مدام و حسن ظنی که مجلسین ایران و همچنین هیئت مختلط و نیز ملت شرافتمند ایران در این مبارزه نشان داده است و واقعاً حق مطلب را ادا کرده است و از همه همکاران محترم تشکر می‌کنم زیرا اگر همکاران بعضی از آقایان نبود مسلماً این راه پیموده نمی‌شود و در این موفقیتی که ملت ایران حاصل کرده است به عقیده بنده هیچ کس بر هیچ کس منتی ندارد هر کس وظیفه خودش را انجام داده است و همه برای مبارزه با نفوذ بیگانه متفق شده‌اند و من امیدوارم هستم این اتحاد و اتفاقی که برای برانداختن نفوذ بیگانه در ایران ایجاد شده است هیچ وقت خداوند آن را از ملت ایران نگیرد (احسنت) و ما را همیشه در مقابل بیگانگان این بیگانه هر کسی و هر یک از دول باشد برای ما بیگانه است و یکسان هر کس به حق حاکمیت ایران احترام بگذارد ما به او احترام می‌گذاریم و هر یک از کشورهای مجاور یا دول متحابه به حق حاکمیت ملت ایران احترام نگذارند همین مبارزه را با آنها خواهیم کرد (صحیح است) برای ما شرق و غرب و شمال و جنوب و این طرف و آن طرف ندارد بیگانه برای ملت ایران بیگانه است (صحیح است) در این مبارزه ملت ایران نشان داد که در مقابل نفوذ بیگانه ایستادگی خواهد کرد و اما ایشان فرمودند که چرا بنده به امریکا نرفتم خیال می‌کنم عادت من و ملت ایران در این بود و به قول معروف الخیر و فیما وقع که بنده به این مسافرت نروم و حقیقتاً جناب آقای دکتر معظمی شاهد هستند هیچ مانعی برای بنده وجود نداشته تنها کسی که از این جریان ممانعت کرد یعنی با رفتنم بنده خودم بودم زیرا شاید امروز مصلحت نباشد علل نرفتنم را عرض کنم ولی اگر موضوع حل شد امیدوار هستم که این موضوع را هم به عرض آقایان برسانم و اگر نشد این یادداشت را نوشته‌ام و امیدوارم که بعد از مرگم منتشر بشود و مصلحت ایران در این بود که این هیئت نمایندگی از طرف هیئت مختلط نداشته باشد و باید کسانی بروند که معین شده باشند نه کسانی که انتخاب شده باشند البته آقایان طرز رفتن این چهار نفر را کم و بیش شنیده‌اند انتخاباتی صورت نگرفت بلکه معین شدند چون دو نفر از آقایان سناتورها نظر خاصی داشتند و می‌دانستند داوطلب نشدند بنابراین یکی آقای دکتر متین دفتری بود و یکی
هم دیگری که در ایران نبود انتخاب شدند و از طرف مجلس شورای ملی هم جناب آقای دکتر معظمی و جناب آقای صالح و جناب آقای دکتر شایگان را معین کردند و مصلحت هم این بوده که همین طور باشد.
اکنون بنده به عرض گزارش خودم مبادرت می‌کنم و خوشبختم روزی در مجلس شورای ملی به عرض این گزارش مبادرت می‌کنم که وظیفه ملی خودم را که از طرف مجلس شورای ملی می‌رسانم و خاتمه کار اعلام می‌کنم (احسنت) بنده در آبادان بودم کمیسیونی شد یعنی هیئت مختلط در منزل آقای نخست‌وزیر تشکیل شد مرکب از ۷ نفر از آقایان و در آنجا تصمیم گرفته شد که به کارمندان و متخصصین خارجی اعلام شود چنانچه حاضر به استخدام ایران نیستند در ظرف یک هفته خاک ایران را ترک کنند، عده حاضر در هیئت مختلط ۷ نفر بودند ۶ نفر از آقایان طبق این صورت مجلس (صورت مجلس را ارائه دادند) اخراج کارمندان و متخصصین انگلیسی را امضا کردند و یک نفر مخالف بود که امضا نکرد و آن یک نفر هم آقای دکتر متین دفتری بودند ۶ نفر موافق هم آقایان: اللهیار صالح - سروری - دکتر معظمی - دکتر شایگان - نجم‌الملک - مهندس حسیبی امضا کردند و ایشان هم امضا نکردند (صفایی - علتش معلوم نبود؟) چه عرض کنم، بنده به هر حال طبق تصمیم کمیسیون مختلط یک هفته قرار بود که در آبادن باشم و یک هفته هم در تهران روزی هم که آمدم به تهران دیدم که این موضوع را تلگراف کرده‌اند به آبادان بنده در هیئت مختلط حضور پیدا کردم و باید این را عرض کنم که درست حق مطلب را ادا کرده باشم. آقایان خدا می‌داند که اگر امسال حمله به ایران می‌شد ارتش ایران و ملت ایران واقعه سوم شهریور را کما هو حقه جبران می‌کرد (احسنت) و من اکنون تشریح می‌کنم که ملت و ارتش از هم هیچ جدایی نداشتند و دوش به دوش هم حاضر بودند از هر سانتی متر مربع خاک ایران دفاع کنند و این را باید گفت که اگر حمله‌ای به خاک ایران خدای نکرده می‌شد ما جبران سوم شهریور را می‌کردیم و آن ننگ را از دامن ملت ایران با آبرومندی می‌شستیم، بنده موقعی که در هیئت مختلط آمدم آقای دکتر معظمی فرمودند که فلانی قرار است یک هفته در تهران و یک هفته در آبادان باشد اطلاعاتی هم به هیئت مختلط رسیده بود که مقداری توپ، طیاره، افراد، کشتی، و تمام تجهزات ارتش بیگانه در مرزهای ایران هست و با این تجهیزاتی که شده بود هر فردی که دارای عقل سلیم بود باید پیش‌بینی بکند که در آنجا یک وقایع غیر مترقبه‌ای روی خواهد داد ما پیش‌بینی یک حملاتی را می‌کردیم زیرا اینها ۱۵ کشتی در خلیج فارس و اطراف آبادان داشتند که یکی از این کشتی‌ها مقابل تصفیه‌خانه آبادان به نام کشتی موریشس بود که ۲۴ توپ به اصطلاح نظام لژلژ داشت بقیه‌اش هم یا در اطراف آبادان و یا در خلیج و یا در بصره و یا در کویت متوقف بودند چند کشتی نیرو بر هم داشتند و وسایل جنگی کافی هم روی آب و هم روی خشکی حرکت می‌کردند جیپ‌هایی به هین نحو، تانک‌هایی به همین ترکیب داشتند در حدود دویست هواپیماهای جت و بمب افکن داشتند و اخیراً هم چهار هزار نفر سرباز سیاه پوست از افریقا یا یکی از کشورهای دست نشانده خودشان آورده بودند به اضافه مقداری هم در حبانیه و شعیبیه و بصره قوای انگلیس و قوای نیوزلاندی و از این قبیل آماده حمله بودند (آشتیانی‌زاده - دولت عراق چرا اجازه داده) ارزش پیمان سعدآباد را در این قبیل روزها می‌فهمیم که چرا آن پیمان را بستند و ما می‌دانیم که چرا دولت عراق می‌خواست آن پیمان را تمدید کند اگر چه ملت عراق صمیمانه‌ترین احساسات را نسبت به ملت ایران داشته است (صحیح است) و از ملت عراق به نام ملت ایران صمیمانه تشکر می‌کنم و امیدوارم پیشوایان حزب استقلال نیز موفق شوند که زنجیر استعمار ملت عراق را پاره کنند و شر نوکران امپریالیسم را از سر ملت عراق کوتاه کنند (اسلامی - نوری سعید در لندن بستری شده است) به هر حال آقای دکتر معظمی فرمودند درست است فلانی مریض است و برای معالجه آمده و بد هم هست که ما رفیق خودمان را در این موقع به خطر دعوت کنیم ولی مملکت ما امروز احتیاج به فداکاری دارد و مکی بایستی در ظرف این هفته که بایستی خلع ید بشود از ماندن در تهران صرف‌نظر کند با این که می‌دانیم جان او در خطر است. زیرا مملکت ما تا قربانی ندهد هیچ وقت روی سعادت به خود نخواهد دید بنده با طیب خاطر استقبال کردم فرمایش دوست عزیز خود را که حقیقت حق بزرگی از حیث ملی شدن نفت دارد زیرا اگر بیان آقای دکتر معظمی در آخر دوره پانزدهم نبود وضع به این نحو نبود این است که من بیان آقای معظمی را چون وحی آسمانی تلقی کردم گفتم حقیقت همین طور است و من مرگ را با آغوشی باز استقبال خواهم کرد و حاضر شدم که همان روز بعد از ظهر به آبادان حرکت کنم به هیئت مختلط گفتم آقایان در مقابل تجهیزاتی که آنها کردند ما هم باید اقدامات احتیاطی بکنیم و الآن خبر بدهید آقای نخست‌وزیر که رئیس ستاد ارتش و رئیس رکن دوم و رئیس رکن سوم، رئیس شهربانی و آقای وزیر جنگ در منزل ایشان حاضر شوند که مطالبی را که من دارم در آنجا بگویم و احتیاجات خودشان را از لحاظ دفاعی هم تعمین بکنند که بنده بلافاصله حرکت بکنم بلافاصله آقای صالح تلفن کردند به آقای نخست‌وزیر و ایشان هم تلفن کردند به آقای وزیر جنگ و رئیس شهربانی و آقایانی که لازم بودند تشریف آورند آنجا یک بعد از ظهر بنده رفتم آنجا و البته یک مقداری لوازم برای آبادان ضرروت داشت که آقای وزیر جنگ تصدیق کردند و فوراً دستور دادند که به آبادان فرستاده شود، مقداری هواپیما و توپ و اسلحه‌هایی که مورد احتیاج بود و هچنین چند گردان نظامی برای محافظت مناطق نفت خیز و قسمت‌هایی که ممکن بود مورد حمله واقع بشود و همچنین چند نفر افسر عالی رتبه از رکن دوم و سوم برای این که یک مرکز فرماندهی داشته باشند، چند افسر عالی رتبه شهربانی که از اطلاعات آنها در امر جاسوسی که به نفت ارتش خودمان استفاده بکنند و همچنین احتیاجاتی که لازم بود در آن جلسه تأمین شد و بنده فردا ظهر به طرف آبادان حرکت کردم شب را در اصفهان بودم که واقعاً من از مردم اصفهان سپاسگزارم که به قدری ابراز احساسات کردند و به قدری بنده را رهین منت خودشان کردند که برای همیشه از اصفهان و مردم اصفهان سپاسگزارم و از آنجا هم فردای آن روز حرکت کردم یک بعد از ظهر وارد آبادان شدم در اینجا باید به عرض برسانم که بین افرادی که برای دفاع انتخاب شده بودند در همین جا ۵ نفر از خلبان‌ها داوطلب شده بودند که اگر خدای نکرده حمله‌ای به ایران شد خودشان را با بمب و طیاره به شکتی‌های دشمن بزنند افراد مرزی دریایی با این که خدمت آنها تمام شده بود حاضر شدند که لباس مقدس سربازی خود را از تن در نیاورند و خدمت بکنند تا در راه حفظ استقلال ایران کشته بشوند تا روزی که خدمت سربازی خودشان را ترک می‌کنند این افتخار را داشته باشند که در دوره آنها خلع ید کامل انجام گرفته است همچنین مردم خوزستان تمام اهالی خوزستان باور بفمایید هر کدام‌شان حکم سرباز مسلح و یک پلیس ملت ایران را دشته‌اند (صحیح است) شب و روز مراقب می‌کردند که اخلالی در کار نشود و بیگانگان نتوانند در آنجا به نحوی از انحا ملت ایران را از راهی که برای ملی شدن نفت در پی گرفته است منحرف کنند تا روز سه‌شنبه که چهارشنبه‌اش ضرب‌الاجل انگلیس‌ها تمام می‌شد و می‌بایستی از خاک ایران خارج بشوند آنها هنوز امیدوار بودند که شاید از طریق دیپلماسی یا از طریق شورای امنیت بتوانند راهی باز کنند که متخصصین خودشان را در خاک ایران نگاهدارند در آن روز ۶ نفر مخبر انگلیس با من مصاحبه‌ای کردند و گفتند اگر متخصصین انگلیس خاک ایران را ترک نکردند شما با آنها چه می‌کنید من به آن مخبرین انگلیس جواب دادم ما جواز اقامت آنها را لغو خواهیم کرد باز سؤال کردند که اگر جواز اقات آنها را لغو کردید باز هم خاک ایران را ترک نکردند شما با آنها چه خواهید کرد گفتم به ادارات دستور می‌دهیم که آنها را سر پست خودشان راه ندهند گفتند اگر سر پست خودشان نیامدند و در منزل‌های‌شان ماندند چه خواهید کرد گفتم اگر من که یک نفر ایرانی هستم بخواهم به کشتی مویشس که در حقیقت یک قطعه‌ای از خاک انگلیس است و در ساحل عراق توقف کرده است بدون پاس بروم و بخواهم داخل آن شوم با من چه می‌کنند گفتند جلوگیری می‌کنند گفتم اگر اصرار کردم گفتند شما را به دریا پرت می‌کنند گفتم ما هم اگر جواز اقامت‌شان را لغو کردیم و به ادارات دستور دادیم که آنها را راه ندهند و باز هم ماندند ما هم آنها را سوار اتومبیل می‌کنیم و با احترام آنها را به مرز عراق تحویل‌شان می‌دهیم می‌گوییم دست حق به همراه شما گفتند قضیه این طور است؟ گفتم اگر چهارشنبه این کار را نکنند دو پلیس برای هر کدام از آنها آماده شده که آنها را تحویل مرز عراق بدهند و برگردند اینها پس از این مذاکرات واقعاً قطع امیدشان شد و فهمیدند که دولت و ملت ایران و مجلسین ایران مصمم شده‌اند که اینها را از خاک ایران خارج کنند این بود با این که وسائلی هم اینها نداشتند چون بنا بود با طیاره بروند خیلی معذرت می‌خواهم مخبرین گفتند که اگر وسائل هوایی گیرشان نیاید مراجعت بکنند شما اجازه می‌دهید در خاک ایران بمانند گفتم انگلستان که مدعی است چهار هزار نفر چتر باز را در خاک خواهد توانست پیاده بکند چطور نمی‌تواند سیصد نفر کارشناس را از ایران ببرد این یا بهانه است یا این که قضیه چهار هزار نفر چتر باز بلوف بوده است بنابراین اقداماتی شد که شب کشتی موریشس بیاید پهلو بگیرد در اسکله آبادان و افرادشان را ببرند مذاکراتی از آنجا با تهران شد مصلحت این طور دیده شد که کشتی‌های کوچک نیروی دریایی ایران وسائل و لوازم آنها را ببرد و در ساحل عراق به کشتی موریشس تحویل بدهد و خودشان را هم با همان موتور به ویت‌های کوچک ببرد و تحویل بدهد آن روز خیلی سفارش شد به کارگران و کارمندان که تظاهر نکنند برای این که واقعاً احساسات مردم خوزستان از
انسان تا نرود نمی‌تواند درک بکند این که می‌گویند یدرک و لا یوصف حقیقت صحیح است است آدم تا وقتی خوزستان نرفته نمی‌فهمد که پنجاه سال تازیانه استعمار چطور مردم این سرزمین را بیدار کرده است و چطور این مردم هوشیار کرده است و چطور این مردم را هوشیار کرده است و چطور این مردم حاضرند برای سعادت ملت ایران جانفشانی کنند مردم از صبح کنار اسکله‌ها ایستاده‌اند بدون هیچ گونه تظاهر زیرا ما می‌ترسیدیم عوامل آنها که متأسفانه می‌شود گفت چتربازان داخلی و به قول یکی از رفقا ستون پنجم که در غالب نقاط ایران هستند آنها اخلال بکنند و در آن ساعت یک تصادف و یک اتفاق غیر مترقبه‌ای پیش گرفته است دچار وقفه و پشتیبانی نکند این بود که به کارمندان و کارگارن سفارش شد که از سرکارشان مطلقاً خارج نشوند و معهذا اقدامات احتیاطی هم شد که خیلی با متانت انجام شد و با بردباری و هوشیاری و آن روز نشان داده شد که مردم بیدارند آن روز نشان داده می‌شد که مردم در عین این که یک پارچه احساسات‌اند و واقعاً از شوق و شعف یک پارچه آتش هستند معهذا به قدری خونسرد و بردبار می‌باشند که شاهد این تخلیه بودند ضمناً به عرض می‌رسانم که همان جلسه‌ای که فراموش کردم عرض کنم در منزل آقای نخست‌وزیر که تقریباً می‌شود گفت کمیسیون دفاع تشکیل شد دستوراتی که برای خوزستان لازم بود آقای وزیر جنگ از آقای نخست‌وزیر کتباً گرفت برای دفاع از آبادان دفاع از پالایشگاه تخریب پالایشگاه و حقیقت قضیه این بود که ما فکر می‌کردیم آنها اگر آبادان را می‌خواهند برای نفت آنجا می‌خواهند که نفت از کویت بیاورند و در آنجا تصفیه بکنند و آنها بدانند که ملت ایران مصمم است که از پالایشگاه و نفت صرف‌نظر بکند ولی حاضر نیست که از استقلال ایران صرف‌نظر بکند و دست از پالایشگاه آبادان خواهد کشید این بود آقای نخست‌وزیر دستور آماده‌باش به ارتش داد و چنین دستور داده شد که خدای نکرده در مواقع عقب نشینی اگر ضرورت پیدا کرد پالایشگاه را نابود بکنند دستور مین‌گذاری و توپ‌گذاری در اطراف پالایشگاه هم تقریباً داده شد و ما آنجا منتظر بودیم که اگر خدای نخواسته آنها کاری بکنند که واقعاً از قوه و قدرت ملت ایران خارج باشد ما پالایشگاه را با خاک یکسان کنیم و بگوییم ما حاضریم در راه استقلال و عظمت ملت ایران از یک همچو پالایشگاهی بگذریم ولی حاضر نیستیم از آقایی و عظمت ملت ایران و حق حاکمیت آن صرف‌نظر کنیم ضمناً دو میلیون و نیم تن بنزین و مواد نفتی در رزروارهای آبادان موجود بود که اگر یک گلوله از دهانه یک تفنگ کشتی‌های جنگی انگلیسی به طرف آبادان خارج می‌شد این لوله‌های نفت و بنزین اتوماتیک‌مان باز می‌شد روی شط‌العرب و با یک کبریت تمام آنها را ذوب می‌کردند و خواه ناخواه ذوب و آب می‌شدند چون طوری مردم حساب خودشان را گرفته بودند که واقعاً این مرتبه ملت ایران جریان گذشته را جبران می‌کرد و هر کس در هر مقام اصولاً با رضا و رغبت حاضر بود خونش برای استقلال ایران ریخته و در تاریخ دنیا سربلند و معزز بماند هر کس مرگ را در آبادان استقبال می‌کرد این منحصر به یک دسته خاصی نبود امسال عده زیادی سربازانی که در خوزستان بودند به واسطه گرمای فوق‌العاده‌ای که بود گرما زده شدند و مردن و از بین رفتند ولی با طیب خاطر این خدمت را انجام می‌دادند و هنوز هم یک دسته‌ای هستند که خدمت‌شان چهار ماه اضافه شده و با طیب خاطر این خدمت را انجام خواهند داد بنابراین قضیه خلع ید با این آبرومندی خاتمه پیدا کرد و آخرین آثار استعمار از خاک ایران بیرون رفت راجع به کارهای عمرانی که بنده پیشنهادهایی از خوزستان کرده بودم در هیئت دولت هم موافقت شد بعضی از قسمت‌هایش را بنده از جناب آقای امیرتیمور وزیر کار خواهش کردم که کمیسیون شد فوراً دستور دادند و از همان روز در ساختن سد کرخه دو هزار کارگر مشغول کار شد بناهای نیمه تمام برای اتمامش شروع شد و یک مقداری مانده است که باز بنده از ایشان تمنا می‌کنم که برای خوزستان همان‌طور که آقای ابریشم‌کار فرمودند واقعاً یک فکر اساسی بکنند خوزستان از ۱۹۰۱ کانون سیه روزی ملت ایران بوده و امروز کانون مبارزه با بیگانه و کانون اتحاد و اتفاق ملت ایران است امیدوار هستم که در آتیه نزدیکی خوزستان کانون سعادت و نیکبختی ملت ایران باشد (نمایندگان - انشاءالله) و من امیدوار هستم که دولت به این کانون سعادت و نیکبختی ایران توجه بکند و هر چه زودتر یک قدم‌های عمرانی برای اصلاحات خوزستان بردارد و نگذارد که در آنجا یک حالت رکود و سستی پیش بیاید زیرا بی‌کاری در آنجا اسباب زحمت خواهد شد و اگر دولت یک فکر عاجلی نکند ممکن است خوب نباشد در اینجا به عرض مجلس شورای ملی می‌رسانم که مأموریت بنده با این کیفیت در خوزستان تمام شد زیرا بنده مأمور اجرای قانون خلع ید و نظارت در امر بهره‌برداری بود خلع ید را افتخار می‌کنم در حضور مجلس شورای ملی که مأمور مجلس ایران بوده‌ام به تصدیق آقایان به نحو شایسته‌ای انجام شده است (صحیح است) و این مأموریتی را که از مجلس مقدس شورای ملی ایران و همکاران گرام گرفته بودم یک موقعی خاتمه‌اش را اعلام می‌کنم که کوچک‌ترین نارضایتی در خوزستان مشاهده نمی‌شود (صحیح است - احسنت) و بنده مفتخرم که در این مأموریت طوری رفتار کردم که مجلس شورای ملی ایران از انجام کارهای این حقیر در خوزستان شکایت و نارضایتی نداشته است و مأموریت بنده را با حسن‌نظر پذیرفته است (صحیح است)
بنابراین می‌خواهم از آقایان استدعا بکنم که اجازه بفرمایند بنده افتخار همکاری با آقایان را داشته باشم زیرا مأموریت بنده خاتمه یافته است و برای نظارت در بهره‌برداری هم جناب آقای اردلان که حقیقتاً از نمایندگان بر جسته مجلس شورای ملی هستند ایشان آنجا هستند و از روز اول هم ایشان نظارت در بهره‌برداری می‌کردند امضای تمام چک‌ها و کارهای مالی را ایشان عهده‌دار بودند و هستند کسی صلاحیت دارتر از ایشان و بهتر از ایشان عجالتاً نیست که در آنجا این وظیفه را انجام بدهد (صحیح است) و بایستی که خدمات ایشان هم مورد تقدیر مجلس قرار بگیرد زیرا واقعاً نماینده پاکدامن و شرافتمندی است که از طرف هیئت مختلط در آنجا کارهای بهره‌برداری را نظارت می‌کنند و امیدوار هستم که پس از تصویب اساسنامه شرکت ملی نفت ایران بتوانند گزارش جامعی به عرض مجلس شورای ملی برسانند ضمناً دو سه موضوع را خواستم من باب تذکر به آقایان عرض کنم در دوره گذشته یک عده‌ای با ما همکاری می‌کردند که به حکم لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق از تمام آنها باید تشکر بکنیم بنده از جناب آقای امیرتیمور آقای مهندس رضوی و آقای عباس اسکندری و آقای رحیمیان در مجلس شورای ملی که با ما همکاری می‌کردند و در این راه خون جگر خوردند تشکر می‌کنم و خدمات آنها را امیدورام که همیشه منظورنظر ملت ایران باشد و بعضی جراید واقعاً صمیمانه با ما همکاری کردند غالب جراید کردند ولی بعضی جراید تمام صفحات خودشان را وقف نفت کرده بودند روزنامه باختر و آقای حسن ارسنجانی مدیر روزنامه داریا موقعی که ما در کمیسیون نفت بودیم حقیقتاً بسیار نوشته‌جات‌شان مؤثر بود و از همه آنها بنده تشکر می‌کنم و امیدوارم که خداوند همه ما را توفیق بدهد که در راه سعادت ملت ایران موفق بشویم خدمات برجسته و شایسته را انجام بدهیم (صحیح است - احسنت - احسنت - انشاءالله)
۶ - طرح لایحه راجع به کارگران مسلول.
نایب رئیس - لایحه قانون حمایت و معالجه کارگران مسلول مطرح است قرائت می‌شود
(لایحه به شرح زیر قرائت شد)
مجلس شورای ملی
به طوری که استحضار دارند چند سال متوالی است کارگران مسلول کشور شکایات زیادی مبنی بر معالجه و پرداخت دستمزد ایام بیماری سایر مزایای خود تقدیم داشته‌اند برای رسیدگی به شکایات مکرر آنها کمیسیون‌های متعددی تشکیل گردیده طبق بررسی‌ها و مطالعات فنی که نسبت به این موضوع به عمل آمده معلوم شده است درآمد صندوق تعاون و بیمه کارگران که مجموعاً شش درصد دستمزد و مزایای کارگران است تکافوی کلیه وظایف مصرحه را که به موجب مواد ۶ و ۸ و ۱۶ قانون کار عبارت از:
۱ - حوادث و امراض ناشی از کار.
۲ - حوادث و امراض غیر ناشی از کار
۳ - حوادث و امراض خانواده بلافصل کارگر
۴ - پیری و از کار افتادگی کارگر
۵ - ازدواج و حاملگی - عائله‌مندی وضع حمل و هزینه کفن و دفن و کمک به بازماندگان قانونی کارگر در موارد عسرت و استیصال.
۶ - کمک به کارگران اخراجی
۷ - مرخصی زنان باردار
می‌باشند نخواهد نمود و بنیه مالی این دستگاه قادر نخواهد بود هزینه کمرشکن بیماری خانمان‌سوز سل را که متأسفانه به جهات اقتصادی و بهداشتی رو به تزاید است انجام کارگران دهد و از همین نظر است که تاکنون با وجود کوشش و مجاهدت فراوان موضوع شکایات مسلولین لاینحل مانده و موجبات نارضایتی آنها فراهم گردیده است.
چون اصولاً برای دستگیری و حمایت کارگران مسلول وضع و ایجاد قانون مخصوصی ضروری می‌باشد به این جهت لایحه قانون حمایت و معالجه کارگران مسلول را که برای این منظور تهیه گردیده تقدیم داشته با قید دو فوریت تقاضای تصویب آن را می‌نماید:
لایحه قانون حمایت و معالجه کارگران مسلول.
ماده ۱ - از تاریخ تصویب این قانون کلیه کار فرمایان و مؤسسات اقتصادی بازرگانی صنعتی و معدنی باربری - راه - راه آهن و به طور کلی هر مؤسسه‌ای که مشمول مقررات قانون کار می‌شود مکلف اند علاوه بر چهار در صد مندرجه در ماده ۱۶ قانون کار معادل یک درصد دستمزد و مزایای کارگران خود را به منظور حمایت و معالجه کارگران مسلول و ترتیب نگاهداری از آنها به صندوق تعاون و بیمه کارگران بپردازند.
تبصره ۱ - وزارت کار آیین نامه‌ای برای اجرا این قانون و طرز رسیدگی به تخلفات آن تهیه و پس از تصویب هیئت
وزیران به موقع اجرا خواهد گذارد.
تبصره ۲ - این قانون شامل کارگرانی که از تاریخ اول سال ۱۳۲۹ مسلول شده و بیماری آنها ناشی از کار تشخیص داده شد و به هزینه شرکت سهامی بیمه ایران در آسایشگاه تحت معالجه بوده‌اند نیز خواهد بود.
ماده ۲ - عدم تأدیه و تأخیر پرداخت یک در صد مذکور در ماده یک در موقع مقرر مستلزم پرداخت جریمه‌ای معادل دو برابر مبلغ اصل و در صورت تکرار معادل چهار برابر مبلغ اصل در هر مورد خواهد بود که به نفع صندوق تعاون و بیمه کارگران اخذ و محسوب خواهد شد.
ماده ۳ - وزارت کار مأمور اجرای این قانون می‌باشد.
وزیر کار نخست وزیر
امیرتیمور کلالی دکتر محمد مصدق
نایب رئیس - کلیات لایحه مطرح است (عده‌ای از آقایان اجازه می‌خواستند) آقایان بدبختانه نه آیین‌نامه را می‌خوانند و نه رعایت می‌کنند این قانون طبع شده و توزیع شده و تابلو هم دارد چرا این قدر میز را می‌زنند. آقای فرهودی
فرهودی - این لایحه در عین این که یکی از مظاهر نوع پروری و خیر خواهی دولت حاضر است ولی به نظر بنده یک اعراض بود از اصولی که ما در این مجلس قبول کرده‌ایم این است که بنده مختصراً اجازه می‌خواهم یک کلیاتی را در اطراف آن عرض کنم ما روز اولی که به این مجلس آمدیم یک اصولی را قبول کرده‌ایم که در این دوره قوانین را به مقتضای آن اصل تصویب بکنیم آن اصل اصل عدالت اجتماعی بود برای این که در خطابه افتتاحیه مجلس شورای ملی که اعلیحضرت همایونی به آن فرمودند اشاره به لزوم برقراری عدالت اجتماعی فرمودند (در این موقع عده برای مذاکره کافی نبود)
۷ - ختم جلسه به عنوان تنفس.
نایب رئیس - عده کافی نیست تأمل بفرمایید بنده حقیقتاً خیلی متأسف هستم بعد از پانزده روز تعطیل آقایان ده دقیقه حاضر نیستند کارهایی را انجام بدهیم اول وقت تا حال که خارج از دستور و برنامه بود پروپا گاند و تبلیغات بوده حالا هم که می‌خواهیم کار کنیم کاری انجام نمی‌شود با اجازه آقایان پنج دقیقه تنفس داده می‌شود.
(مجلس یک ربع ساعت به ظهر به عنوان تنفس تعطیل و دیگر تشکیل نگردید)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - نورالدین امامی