مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ خرداد ۱۲۸۶ نشست ۱۰۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ خرداد ۱۲۸۶ نشست ۱۰۱
مذاکرات روز یکشنبه ۲۷ ربیع الثانی دارالشورای ملی.
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۲۶ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
راپورت نهاوند را قرائت کردند قریب باین مضمون بود:
- قبل از ظهر خبر رسید دیشب سوار الوار به دهکده رفته اغنام آنها را بغارت برده امیر افخم آدم فرستاده اموال را گرفته اشرار از عقب رسیده سوارهای احتشام‌الدوله از این طرف رسیدند یکدفعه از آن طرف دوهزار سوار اشرار رسیده جنگ غریبی شده چند نفر مقتول شدند بعد اشرار زورآوده شده اموال را می‌برند بعد کار سخت شده توپ ته پر را ببالای تپه برده اتصالا شلیک کرده و جنگ هم می‌کنند این ترتیب کار را خیلی بر مردم سخت گردانیده هنوز جنگ باقی است از سه طرف شهر آتش فتنه برپاست تاکنون سی تیر توپ بسمت شهر انداخته سوار داودخان هم رسیده
از قرار راپورت دیگر که رسیده است از یکطرف چند سوار اشرار هجوم آورده سوارهای احتشام‌الدوله جلوگیری می‌کنند و جمعی از اشرار را هدف گلوله کرده جنگ رسمی شده از این طرف سه نفر سوار احتشام‌الدوله با دو راس اسب کشته شده ولی عدد مقتولین آنطرف معلوم نیست
چند فقره راپورت از اغتشاشات آنجا قرائت شد و در راپورت روز بیست وهفتم درج شده بود که امروز صبح جمعیت کردند که اشرار را پراکنده نمایند. معلوم شد همان دیشب اردوی سالارالدوله با خودش فرار کرده‌اند والحمدالله مردم آسوده شدند.
آقا سید محمد تقی – امروز صبح بواسطه قرب جوار بنده رفتم خانه نقیب‌السادات دیدم چادری برپا بود و جمعی هم از ارباب تیولات حاضر بودند من بر ضد مجلس این چادر را برپا نکرده‌ام چون ایام عزاداری حضرت صدیقه طاهره است قصد عزاداری داشتم حالا که این القاء شبهه شده است من حاضر هستم که رفع نمایم و همان چادری که در بیرون زده شده بود خوابانیدند بارباب تیول هم گفتم که شما اگر عرضی دارید عریضه کنید این نحو شکایت کردن صحیح نیست خود جناب نقیب‌السادات هم چیزی نوشته است قرائت شد قریب باین مضمون بود:
- چون ارباب تیول مرا بی‌غرض دانسته در این دارالسیاده جمع شده و تظلمشان این است که سالها نان داشتند حالا برای اصلاح امور خودشان دستورالعمل می‌خواهند. من هم محض تعزیه‌داری حضرت فاطمه این چادر را زدم.
عریضه هم خود ارباب تیول عرض کرده‌اند قرائت شد. قریب باین مضمون:
- سالها است که امرار معاش ما از مواجب و مستمری بوده واجداد ما با زحمات زیاد هر یک بمراتب خدمت مستوجب مرحمت شده محض آسایش محل مواجب را تیول داده‌اند و آنها را آباد کرده‌ایم حالا به اکثریت آراء قرارشد تیولات برگردد و از شاهکارها که برای اشتباه کاری فراهم کرده‌اند این است که هر کس بخواهد عارض شود می گویند ضد مجلس است خدا می داند که ما ضد مجلس نیستیم اولاً خوب است مقرر فرمائید در تیولات ممیزی بشود اگر عایدی آنها موافق همان مواجب است که به چه قانون بر می گردانند و اگر زیاد است یا خود تیول را ضبط یا زیادی او را دریافت دارند و نیز در سایر دُوَل معمول بوده در اینگونه موارد چند سال قبل اطلاع می‌دهند که همچو کاری خواهد شد شما در مدت مذکور فکر خود را بکنید.
صدرالعلما- ماهر جا نگاه می‌کنیم ارباب تیول املاک را خراب کرده‌اند نه آباد.
آقا میرزا محمود خوانساری- یک مطلبی را ده روز نشسته تصحیح و تصویب کردید که ملت را آسوده نمائید آیا صحیح است که او را چند روزی مجدداً مطرح قرار دهیم و وقت مجلس را تضییع نمائیم؟
رئیس- این مطلب صحیح است ولی هنوز کار ما به آنجا نرسیده که افکار ما را بپسندند و این اشخاص که اینجا هستند و نوشتند که ما حاضریم خون خود را در راه ملت و دولت صرف کنیم ولی می گویند از یک دینار حقوق خود صرف نظر نمی‌کنیم بنابراین لازم می‌شود که هر کس حقوق دارد به او تیول بدهند در صورتیکه از اصل این حقوق غلط است چه جهت دارد که ملت بی جهت این پول را بدهد معهذا باز ملت می‌دهد دیگر این چه ادعائی است و چه استحقاقی است که محل هم می‌خواهند.
آقا میرزا محمود خوانساری- از زمان ناصرالدین شاه مبرور تا زمان حال هیچ جنگ و جدالی اتفاق نیفتاده که حضرات نوشته‌اند خون اجداد ما ریخته شده تا مستوجب این بذل مرحمت شده خوب معین شود چه جهت دارد فلان خواجه در سال ده هزار تومان ببرد و سرباز دولت گرسنه بماند و عمر خود را به ذلت به آخر رساند.
آقا سید حسن تقی زاده- عرضی بود که مقدم بر اینها خواستم عرض نمایم نمی دانم به چه ملاحظه صلاح دانستید که این لایحه در مجلس خوانده شود در صورتیکه در این خصوص لایحه قانونی نوشته و کار تمام شد.
رئیس- صحیح است ولی می دانید که این گونه خبرها که می‌رسد بهتر این است فی الجمله مطرح شود و مذاکره بعمل آید تا پاره از شبهات نشود
آقا سید حسن تقی زاده- جواب یک کلمه است که این مسئله قانونی شد و ختم گردید.
آقا سید محمد جعفر- جوابی از اینها بالاتر می‌گویم ما باید اقتدا کنیم به حضرت امیر علیه السلام ببینیم کی حضرت بدون خدمت به کسی چیزی داد مسئله اسامه بن زید که غلام زاده حضرت و رئیس لشکر بود مادامی که به جهاد نمی‌رفت حضرت چیزی به او نمی‌داد چنانچه وقتی از حضرت چیزی خواست حضرت قریب به این مضمون فرمود اگر از بیت المال می‌خواهی بیت المال مال مردم است و اگر از مال خاص خودم می‌خواهی مضایقه ندارم. حالا مالیه مملکت مال ملت است نتیجه زحمات رعیت بیچاره را به چهار نفر مفت خوار نمی‌شود داد.
آقا میرزا فضلعلی آقا- هر وقت به این کار شروع شود لابد اینگونه گفت و گوها به میان خواهد آمد. بهتر این است زیادتر از این در این موضوع تضییع وقت نشود. آقا میرزا محمود- از قراری که شنیده شده اشخاصی که تیولشان ملک خودشان بوده آنها به حال خود بماند ولی سایرین برگشت کند گمان نمی‌کنم این رأی را مجلس تصویب کند قانون باید کلیت داشته باشد.
احسن الدوله- این تقصیر از طرف دولت نیست بلکه رعیت دیگر محال است زیر بار تیول برود.
سید الحکما- عرض می‌کنم مملکت امروز بیست و یک کرور خرج دارد و پانزده کرور دخل دارد باید طوری کرد که خرج و دخل مملکت موافق شود نمی‌شود از خارج آورد و به مصرف این مملکت زد مجلس باید نهایت هم خود را مصروف دارد که رفع کسر بشود با وجود این نباید به این حرف‌ها گوش داد.
آقا میرزا محمود خوانساری- در باب شش نفر ناظر دیوانخانه در عمل آصف الدوه چه شد؟
رئیس- انتخاب و معین شد.
حاجی محمد آقا- در مسئله ماکو آنروز مذاکره بعمل آمد امروز باز ما را به تلگرافخانه احضار و پاره‌ای اطلاعات داده‌اند که جلوگیری نشود اسباب تولید فتنه خواهد شد. خوب است آن تلگرافات را بیاورند بخوانند تا تکلیف معلوم شود.
رئیس- قرار شد حاج محتشم السلطنه بیایند به مجلس پس از آمدن ایشان البته قرائت و قرار صحیحی گذارده می‌شود و در صدد علاج بر می آئیم. کاغذی که حاج محتشم السلطنه نوشته‌اند از قرار معلوم آن تلگرافات به آنها نرسیده و علت را نمی دانم چیست که تلگرافات این طرف می‌رسد ولی مال آنطرف نمی‌رسد.
مستشارالدوله- علت این است که این تلگرافات را باید نظام الملک مخابره بکند. حال او معلوم است مثل مسئله قراچه داغ که ابداً اطلاع نداده بود.
ادیب التجار- نظامنامه انجمنهای ایالتی فرستاده شد یا نه؟
رئیس- بلی از چاپ بیرون آمده و به وکلا داده نشد ولی به یکی دو نفر از احکام مثل وزیر اکرم که در این چند روزه می‌رود داده شد ولی مطالب دیگری اظهار شده و آن این است که باید همراه هر یک از حکومتها یک نفر از وکلا برود که هم مردم بدانند که حکومت اعمال غرض نخواهد کرد و هم وکیل به سمت معلمی در آنجا پاره مفاسد را جلوگیری کند.
شرف الدوله- به عقیده بنده خوب است یک نفر از وکلا به همراهی هر یک برود.
رئیس- حالا که این مطلب مذاکره شد خوب است تنقیح شود و نتیجه معلوم گردد.
آقا محمد وکیل التجار- در نظامنامه چنین قیدی نشده نظامنامه هم فارسی است حاجت به معلم نیست. به گمان بنده اگر وکیل برود اسباب ضدیت شده و آن وقت هر مفسده‌ای که ظهور کند از عهده حکومت خارج می دانند.
شرف الدوله- به عقیده بنده رفتن وکیل اسباب اتحاد است.
رئیس- به عقیده بنده این مطلب اهمیت دارد باید رأی گرفته شود.
آقا میرزا محمود خوانساری- عقیده آزاد است ما باید وکلای باقی مانده را بخواهیم که آدم کم داریم وآنگهی آنوقت تمام دهات وکیل خواهند خواست و بعد از رفتن وکلا هر یک از مفسیدن و مغرضین مفسده برپا می‌کنند و وکیل را متهم می‌سازند که آن وقت وزارت داخله هم خود را از مسئولیت معاف خواهد داشت.
حاج امام جمعه- حتی الامکان ما باید حفظ هیئت را منظورداشته باشیم اگر مفتش از طرف مجلس نرود تولید خیلی اشکالات خواهد شد خوب است شخص امینی برود که ناظر باشد وکیل هم لازم نیست برود.
آقا سید محمد جعفر- تقریباً رأی بنده هم رأی آقا میرزا محمود است در رفتن وکیل احتمال تولید فتنه می‌رود.
آقا محمد وکیل التجار- ما باید بر عده وکلا بیفزائیم نه اینکه از عده آنها بکاهیم.
حاج امام جمعه- این همه انقلابات را باید بعد از فضل خدا رفع نمائیم به فرستادن نظامنامه و اتحاد حکومت آقا سید علینقی- دیروز از تأمین ولایات صحبت شد امروز هم می‌شود ولی هیچ فایده ندارد. این طور که وکلای تبریز گفتند و از شیراز هم همین طور سایر جاها خبر می‌رسد این انقلابات رفع نخواهد شد مادامی که مجری کل از ما دلتنگ است هیچ فایده ندارد باید اسبابی فراهم کرد که مجری کل قلباً همراه و همه نوع خوشوقت باشد. از این حرف‌ها و رفتن وکیل و غیر وکیل فایده مترتب نخواهد شد. همانطور که دیروز محتشم السلطنه گفتند و مجلس تصویب کرد اقدام شود خوب خواهد شد.
حاج میرزا ابراهیم آقا- این اشخاصی که در انجمنها هستند و خود را مؤسس و محق می دانند اگر این نظامنامه برود و تجدید انتخاب در خصوص این اشخاص شود یقین انقلاب خواهد شد و این انقلاب را رفع نمی‌نماید مگر رفتن وکیل.
آقا میرزا مرتضی قلی خان- اگر عقیده شان براین است که وکیل برود ولی بنده یک چیزی می‌افزایم که هر وکیلی به طرف ولایت خود نرود. آقا شیخ حسن- در بدو انتخابات بنده و آقا سید محمد تقی تمام را حاضر بودیم و با اینکه مخبرالسلطنه وزیر علوم به این اندازه مهارت بکار برد باز دیدید چه انقلابی شد عقیده بنده این است تا مردمان عالم از وکلا نروند کار پیش نخواهد رفت.
آقا میرزا محمود خوانساری- عده مخصوصی از وکلا هستند که آنها شب و روز مشغول کار هستند بنا بشود بروند همین اشخاص خواهند رفت آنوقت کارهای مجلس معوق می‌ماند.
آقا میرزا فضلعلی آقا- اینکه وکیل برود یا غیر وکیل یا اینکه یک نفر از طرف مجلس برود و یک نفر از طرف دولت در هر صورت رفتن مأمور لازم است اما اینکه از طرف مجلس شخص خارج برود باز مثل خارج خواهد بود پس باید وکیل برود که از وکیل بهتر حرف شنیده می‌شود. آنها که تصویب نمی‌کنند وکیل برود مضرتی ملاحظه می‌کنند که اینجا کار شاید مختل بماند و موجب تهمت شود. اما این مضرت احتمالی با رفع یک انقلاب بزرگ که منفعت مهمی است مقابله نمی‌کند.
حاج سید نصرالله – این مطلبی که حاج میرزا ابراهیم گفتند محل توجه است در حقیقت این اشخاصی که در انجمنها هستند اگر متروک شوند تولید فتنه و فساد می‌شود و اما اینکه از طرف مجلس مأمور برود باعتقاد بنده وزیر علوم که در این کار امتحان دادند چند نفری را معین کرده بفرستند که با اهالی همان انجمنها مذاکره کرده ارائه طریق نموده اگر همان اشخاص سزاوار هستند که بسیار خوب والا تجدید انتخاب شود.
ادیب التجار- این چه سوءظنی است که نسبت به وکیل می‌رود که نباید وکیل بولایات خود برود و اهل ایران تماما بی علم نیستند نظامنامه هم که فارسی است از روی آن رفتار می‌کنند گذشته سئوال دیگری دارم که آیا این ترتیب در سایر جاها هم معمول هست یا نیست.
رئیس- در هیچ جا معمول نبوده ولی بواسطه پاره موانع که پیش می‌آید لازم است عقیده آزاد است باید رأی داده شود و نتیجه معلوم گرد.
آقا سید علینقی- این کار ملت است اگر بنا شد کسی برود باید از وکلا باشد ولی اینکه وکیل هر ولایتی بجای دیگر برود ملاحظه بیخود است.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – این مطالب را بنده گفتم که وکیل هر ولایتی بجای دیگر برود و جمعی اعتراض کردند علت آنرا عرض می‌نمایم که همه تصدیق کنند و آن اینست وکیل هر ولایتی لابد دوست دارد دشمن هم دارد لابد اسباب اتهام فراهم خواهد آمد ولی اگر چنانچه وکیل هر ولایتی بجای دیگر برود این اشکال پیش نخواهد آمد.
آقا سید حسن تقی زاده – صحبت این مطلب است که وکیل هر ولایتی بجای دیگری برود اولا باید ببینیم که آیا رفتن وکیل لازم است یا خیر وقتی که یک دولتی قانونی شد باید امورات آن مملکت از روی قانون رفتار شود این مسئله انجمنها از کارهای داخلی است و راجع بوزارت داخله و حکومتها است اگر از وکلا برود مخالف با قانون است. اگر کسی هم بنا شد برود باید بطور معلمی برود در صورتی که ما اشخاص کاری لازم داریم باید از خارج معین شده برود و بعد از این ملت باید بداند که مجلس دارالشوری در مرکز فقط مشغول وضع قوانین است و ناظر در کار دولت است باید ملت در ولایات حکومتهای خود را شناخته اطاعت نمایند.
آقا میرزا نظام الدین – به قانون نظامنامه باید رفع اغتشاشات از حکام خواسته شود اگر از عهده برنیامدند آنوقت از طرف مجلس اگر لازم است کسی برود.
احسن الدوله – ما هنوز لباس پوشیدن خود را نمیدانیم این دلالت بر بی‌علمی ما می‌کند این لباس که باید بتن این ملت بپوشانیم باید درست پوشانید نه یک آدم سفیدرو و دل سیاه این کار را بکند باید الماس برلیان باشد که پاک و صاف باشد حال از هر کجا باشد لازم نیست وکیل باشد در هر حال ناظر از طرف مجلس لازم است.
حاج میرزا آقا – بجهت رفتن کسی با نظامنامه محتاج به مخارجی است و حالا بودجه ما اقتضای اینگونه مخارجات را ندارد خوب است نظامنامه فرستاده شود اگر تولید فسادی شد بتوسط تلگراف اطلاع داده می‌شود شاید در اغلب ولایات بخوبی و بدون فرستادن وکیل کار بگذرد.
وکیل الرعایا- ما یک اداره تفتیش لازم داریم که رفع تمام این مفاسد بشود گذشته اشخاصی که مایل بدرستی و راستی هستند زیادترند از اشخاص مغرض و مفسد.
آقا سید محمد جعفر- در بعضی ولایات به ترتیب صحیح انتخاب شده مثل اصفهان و شیراز و تبریز و اینگونه جاها حاجت بفرستادن مامور نیست هر گاه از جاهای دیگر هم صدا بلند شد همانطور که آقای حاج سید نصرالله فرمودند مامور معین می‌شود و فرستاده می‌شود (لایحه آقای شرف الدوله در این موقع قرائت شد.)
چند فقره مطلب اهمی بنظر بنده رسیده که لازم میداند پیشنهاد اعضاء محترم مجلس شواری ملی نماید اگر تصویب می‌فرمایند بموقع اجرا گذاشته شود.
- اولا بصاحبان حقوق و افراد قشون چنان وانمود کرده‌اند که مجلس شورای ملی در ادای حقوق آنها تکاهل و تسامح دارد و حال آنحه اعضای مجلس بصوت بلند فریاد می‌کنند که حقوق افراد قشون و حقوق سایرین باید بدون کسر و نقصان عاید خودشان شود و نباید مثل سابق در میانه حیف و میل شود در این صورت بجهت اطمینان و امیدواری آنها لازمست اعضای محترم مجلس شورای در فکر تدارک و تهیه تنخواهی بوده باشند که حقوق عقب مانده افراد قشون و سایرین بنظارت مجلس مقدس عاید آنها شود پس بهتر این است اعضا محترم مجلس شورا اگر صلاح دانند این مسئله را مطرح مذاکره فرمایند که بچه شکل باید تدارک تنخواهی شود تاحقوق آنها عاید و آسوده شود.
- ثانیا بجهت رفع انقلابات و اغتشاش ولایات اگر اعضا مجلس شورا رای بدهد لازم است نظامنامه‌های انجمنهای ایالتی را عاجلا به صحابت وکلای دانشمند کاردان بولایات روانه دارند که بطور صحت ترتیب و انتخاب و انعقاد انجمنهای ایالتی را بدهند و تکالیف آنها را مشخص نمایند واسباب آسایش و وسایل امنیت ولایات را فراهم آرند و ملت را به تاسیس مدارس و اعمال خیریه دعوت نمایند.
- ثالثا حالا که ملت عزیز وطن خواه مملکت ایران به این مقام آمده‌اند که در راه حفظ وطن و بیضه اسلام جان نثاری نمایند واز راه غیرت خون کرم آنها در عروق و اعصاب بجریان آمده می‌خواهند خودشان را فدای حفظ وطن و ترقی مملکت نمایند چه ضرری دارد از جانب دولت معلمین نظامی با بصیرت بولایات بروند و بر تمام طبقات ملت که استعداد و لیاقت مشق نظامی و جهاد دارند مشق نظامی یاد دهند و علم جنگ بیاموزند در تحت قانون صحیح در اندک مدتی خواهید دید بدون اینکه دولت خرجی کرده باشد مملکت دارای قشون صحیح شده است و در موقع لزوم و احتیاج از راه وطن پرستی همه قسم جان بازی خواهند کرد.
رقعه وزارت داخله قرائت شد قریب باین مضمون:
- در مسئله اظهارات مجلس ملی راجع بجناب آصف‌الدوله جوابی نوشته‌اند سواد آن فرستاده شده جواب آصف‌الدوله قریب باین مضمون بود:
- البته میدانید که تهمتی باین بنده زده‌اند ابداً در خراسان تا حال چنین امری اتفاق نیفتاده شان و غیرت ایل زعفرانلو و غیره بالاتر از اینها است که نسبت فروش دختر به آنها داده بشود یک نفر پیدا نشده که بگوید در زمان سلطنت قاجاریه چنین کاری در خراسان اتفاق افتاد معهذا بجهت تحقیق بهر طور که مجلس صلاح بداند حاضرم.
آقا میرزا فضلعلی آقا – یک مثلی معروف است که میگویند از بدهکار همین که مطالبه طلب را نکردی طلب کار می‌شود حالا مسئله آصف الدوله است حال گذشته ما را صرف نظر کرده هیچ گویا خیال دارد چیزی هم از حکومت بجنورد گرفته شود.
آقا میرزا سید محمد مجتهد – دو مطلب خیلی لازم است یکی فرستادن نظامنامه‌ها یکی تامین ولایات همه جا مغشوش شده است از اطراف شکایت می‌کنند جان و مال مردم در خطر است. جوابی از طرف معاون وزارت داخله رسیده بود قرائت شد قریب باین مضمون:
- قرار شد فردا حضرت اشرف با هیئت وزرای مسئول دو ساعت بغروب مانده بیایند ولی بطوریکه عرض شد مجلس علنی نباشد غیر از وکلا حجج اسلام کسی از خارج نباشد همین طور در پایین عمارت از تماشاچیان کسی نباشد
بجهت قرائت نظامنامه اساسی صحبت شد گفتند امشب وقت نیست بماند از برای روز سه شنبه (در اینموقع مجلس ختم گردید).