قانون تصویب عهدنامه سرحدی منعقد بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی عراق
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری یازدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری یازدهم |
قانون تصویب عهدنامه سرحدی منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی عراق - مصوب ۲۵ اسفند ماه ۱۳۱۶
ماده واحده
مجلس شورای ملی عهدنامه سرحدی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی عراق را که مشتمل بر شش ماده و یک پروتکل‌است و در تاریخ سیزدهم تیر ماه ۱۳۱۶ مطابق چهارم ژوئیه ۱۹۳۷ در تهران به امضاء رسیده‌است تصویب می‌نماید.
این قانون که مشتمل بر یک ماده و پیوست به متن عهدنامه سرحدی و پروتکل آن است در جلسه بیست و پنجم اسفند ماه یک هزار و سیصد و شانزده به تصویب‌مجلس شورای ملی رسید.
عهدنامه سرحدی بین کشور شاهنشاهی ایران و کشور پادشاهی عراق اعلیحضرت همایون شاهنشاهی ایران از یک طرف و اعلیحضرت پادشاه عراق از طرف دیگر نظر به میلی که در تحکیم علائق مودت برادرانه و حسن موافقت بین دو کشور دارند و برای اینکه به طور قطع خاتمه به مسئله سرحدی بین مملکتین‌بدهند تصمیم به انعقاد این عهدنامه نموده و برای این منظور اختیارداران خود را به قرار ذیل معین نمودند: اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران: جناب آقای عنایت‌الله سمیعی وزیر امور خارجه ایران.
اعلیحضرت پادشاه عراق: جناب آقای دکتر ناجی‌الاصیل وزیر امور خارجه عراق. مشارالیهما پس از مبادله اختیارنامه‌های خود که در کمال صحت و اعتبار بود در مراتب ذیل موافقت نمودند:
ماده ۱
طرفین معظمتین متعاهدتین موافقت دارند که اسناد ذیل را به استثنای اصلاحی که در ماده (۲) این عهدنامه پیش‌بینی گردیده دارای اعتبارمی‌باشد و طرفین موظف به مراعات آنها می‌باشند.
الف - پروتکل راجع به تحدید حدود ترکیه و ایران که در ۴ نوامبر ۱۹۱۳ در اسلامبول به امضاء رسیده‌است.
ب - صورت‌مجلس‌های جلسات کمیسیون تحدید حدود سرحدی ۱۹۱۴. نظر به مقررات این ماده و به استثنای آنچه که در ماده ذیل پیش‌بینی گردیده خط سرحدی بین دو کشور به قراری است که از طرف کمیسیون مزبور تعیین‌و ترسیم شده‌است.
ماده ۲
خط سرحدی به جلوترین نقطه جزیره شطیط (تقریباً در ۳۰ درجه و ۱۷ دقیقه و ۲۵ ثانیه از عرض شمالی و در ۴۸ درجه و ۱۹ دقیقه ۲۸ ثانیه طول‌شرقی) رسیده به طور عمود از حد آبهای جزری بتالوک شط‌العرب ملحق می‌شود و تا نقطه واقعه در مقابل اسکله فعلی نمره یک آبادان (تقریباً در ۳۰درجه و ۲۰ دقیقه ۸٫۴ ثانیه عرض شمالی و در ۴۸ درجه و ۱۶ دقیقه ۱۳ ثانیه طول شرقی) آن را تعقیب می‌نماید. از این نقطه مجدداً خط سرحدی به‌سطح آبهای جزری متصل شده و خط سرحدی را به طوری که در صورت مجالس ۱۹۱۴ توصیف گردیده‌است پیروی می‌نمایند.
ماده ۳
به محض امضاء این عهدنامه طرفین متعاهدین معظمین کمیسیونی برای نصب علائم سرحدی که محل آنها از طرف کمیسیون مذکوره در بند (ب) ماده‌اول این عهدنامه تعیین گردیده تشکیل می‌دهند و علائم جدیدی را که لازم بدانند نصب خواهند کرد. ترکیب کمیسیون و پروگرام کارهای آن به وسیله موافقت مخصوصی بین طرفین متعاهدین تعیین خواهد گردید.
ماده ۴
از نقطه‌ای که حدود ارضی دولتین به شط‌العرب می‌رسد تا دریا مقررات ذیل نسبت به شط‌العرب اجراء خواهد گردید: الف - شط‌العرب به طور متساوی برای کشتی‌های تجارتی کلیه کشورها باز خواهد بود. کلیه عوارض مأخوذه جنبه حق‌الزحمه را داشته و منحصراً به طور عادلانه به مصارف نگاهداری و قابل کشتیرانی بودن یا بهبودی راه کشتیرانی و مدخل‌شط از طرف دریا تخصیص داده خواهد شد و یا به مصارفی که مفید برای کشتیرانی است خواهد رسید. عوارض مذکوره بر اساس ظرفیت رسمی‌کشتی‌ها و یا آب‌خوری و یا توأماً هر دو حساب خواهد شد.
ب - شط‌العرب برای عبور ناوهای جنگی و کشتی‌های دیگر طرفین که برای تجارت اختصاص ندارد باز خواهد بود.
ت - این موضوع که در شط‌العرب خط سرحدی گاهی حد آبهای جزری و گاهی تاکوک و یا وسط‌المیاه را تعقیب می‌نماید به هیچ وجه به حق استفاده‌طرفین متعاهدین در تمام مجرای شط صدمه وارد نمی‌آورد.
ماده ۵
نظر به اینکه طرفین متعاهدین به طوری که در ماده ۴ این عهدنامه تصریح گردیده منافع مشترکه در کشتیرانی شط‌العرب دارند متعهد می‌شوند قراردادی‌راجع به نگاهداری و بهبودی راه کشتیرانی و حفاری و راهنمایی و عوارضی که باید اخذ بشود و تدابیر صحی و اقداماتی که باید برای جلوگیری ازقاچاق بشود و همچنین کلیه مسائل راجعه به بحرپیمایی در شط‌العرب منعقد سازند به طوری که در ماده ۴ این عهدنامه تصریح گردیده‌است.
ماده ۶
این عهدنامه به تصویب رسیده و اسناد تصویب در بغداد در اسرع اوقات ممکنه مبادله خواهد شد عهدنامه مزبور از روز مبادله اسناد تصویب به موقع‌اجرا گذارده خواهد شد. بنائاً علیهذا نمایندگان طرفین متعاهدین این عهدنامه را امضاء نمودند.. در تهران به زبان عربی فارسی و فرانسه تحریر یافت و در صورت بروز اختلافات متن فرانسه معتبر می‌باشد. به تاریخ سیزدهم تیر ماه ۱۳۱۶.
پروتکل
در حین امضاء عهدنامه راجع به تحدید حدود بین ایران و عراق طرفین متعاهدین معظمین نسبت به مراتب ذیل توافق حاصل نمودند:
۱ - خطوط طول و عرض جغرافیایی که در ماده دوم عهدنامه فوق‌الذکر تقریبی معین شده‌است به وسیله کمیسیون فنی که مرکب از اعضاءمتساوی‌العده طرفین متعاهدین خواهد بود به نحو قطعی معلوم می‌گردد. خطوط طول و عرض جغرافیایی که بدین طریق و در حدود ماده مزبوره فوق به طور قطعی معین گردیده در یک صورت‌جلسه قید و صورت‌جلسه‌مزبور پس از امضاء اعضاء کمیسیون فوق‌الذکر جزء لایتجزای عهدنامه تحدید حدود خواهد بود.
۲ - طرفین متعاهدین معظمین تعهد می‌کنند که در ظرف یک سال از تاریخ اجرای عهدنامه قراردادی را که به موجب ماده پنج آن پیش‌بینی شده است‌منعقد سازند هر گاه با وجود بذل مساعی طرفین قرارداد مذکور در ظرف مدت یک سال به امضاء نرسید طرفین می‌توانند این مدت را با موافقت یکدیگرتمدید نمایند در ظرف مدت یک سال مذکور در قسمت اول این ماده و همچنین در ظرف مدتی که تمدید به عمل می‌آید (اگر تمدید به عمل بیاید) دولت پادشاهی عراق اجرای تمام مسائل مربوط به قرارداد مزبور را بر اساسی که فعلاً معمول است به عهده خواهد گرفت و دولت شاهنشاهی ایران راهر شش ماه یک مرتبه در جریان کارهایی که انجام یافته و وجوهی که گرفته شده و مخارجی که به عمل آمده و هر نوع اقدام دیگری که مجرا شده باشدخواهد گذاشت.
۳ - هر گاه یکی از طرفین متعاهدین معظمین به یک ناو جنگی یا ناوهای دیگر دولتی که اختصاص به تجارت نیافته و متعلق به دولت ثالثی باشد اجازه‌دهد تا به بنادر خود واقعه در شط‌العرب وارد گردد. اجازه مزبور به منزله آن خواهد بود که از ناحیه طرف دیگر صادر شده باشد تا ناوهای مذکور بتوانندبرای عبور از آبهای متعلق به طرف اخیرالذکر استفاده نمایند با این حال طرفی که چنین اجازه صادر می‌کند باید فوراً طرف دیگر را مطلع سازد.
۴ - بدیهی است که به شرط رعایت حقوق ایران در شط‌العرب هیچ یک از مقررات این عهدنامه به حقوق و وظایفی که دولت عراق به موجب ماده ۴عهدنامه ۳۰ ژوئن ۱۹۳۰ و فقره هفتم پروتکل منضمه آن مورخ به همان تاریخ نسبت به شط‌العرب در مقابل دولت انگلیس دارد خللی وارد نخواهدآورد.
۵ - پروتکل حاضر در همان موقعی که عهدنامه راجع به تحدید حدود به تصویب می‌رسد تصویب خواهد شد و مانند ضمیمه جزء لایتجزای عهدنامه‌مزبور خواهد بود و با خود عهدنامه به موقع اجرا در خواهد آمد - پروتکل حاضر به فارسی و عربی و فرانسه تحریر یافته و در موقع بروز اختلاف متن‌فرانسه معتبر خواهد بود. در تهران در دو نسخه به تاریخ سیزدهم تیر ماه ۱۳۱۶ تحریر یافت.
عهدنامه سرحدی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی عراق به شرح بالا در ۲۵ اسفند ماه ۱۳۱۶ تصویب شده‌است.
رییس مجلس شورای ملی - حسن اسفندیاری