سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به مالزی ۲۶ دی تا ۱ بهمن ماه ۱۳۴۶
| سفرهای رسمی علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | درگاه محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به مالزی ۲۶ دی تا ۱ بهمن ماه ۱۳۴۶
شبانگاه سه شنبه ۲۶ دی ماه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو برای یک دیدار پنج روزه رسمی از فرودگاه مهرآباد به سوی کوالالامپور پایتخت مالزی پرواز کردند. هوا در تهران بسیار سرد بود و باد سری می‌ورزید، بدین روی، به امر شاهنشاه آریامهر آیین پسواز رسمی انجام نیافت. خاندان شاهنشاهی ایران، نخست وزیر، رییس مجلس سنا، رییس مجلس شورای ملی، وزیر دربار شاهنشاهی، وزیران کابینه، ژنرال‌های ارتش شاهنشاهی و آجودان‌های کشوری و لشکری، سفیران کشورهای فرانسه، پاکستان و تایلند اعلیحضرتین را در فرودگاه پسواز نمودند. ساعت ۲۱ و سی دقیقه اعلیحضرتین سوار بر جت بویینگ شرکت هوایپمایی ملی ایران از فرودگاه مهرآباد به سوی کوالالامپور پرواز کردند. محمود سعادت مدیر کل رادیو استان اسپهان نیز در رکاب همایونی رهسپار مالزی و تایلند گردید.
۲۷ دی ماه هواپیمای آوردنده شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو ساعت ۱۱ بامداد در فرودگاه کوالالامپور بر زمین نشست. اعلیحضرت اسماعیل نصیرالدین پادشاه و علیاحضرت ملکه زهرا ملکه مالزی و هم چنین هموندان کابینه و پایوران برجسته مالزی و وزیران خارجی در کوالالامپور از شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو پیشباز نمودند. هنگامی که شاهنشاه آریامهر از هواپیما پیاده می‌شدند، یونیفرم نظامی بر تن داشتند. در این هنگام ۲۱ تیر توپ به سرفرازی ورود اعلیحضرتین شلیک شد. شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به پهنه فرودگاه کوالالامپور گام نهادند و بی درنگ چتری بر بالای سر اعلیحضرتین گرفته شد تا از آفتاب در امان بمانند. اعلیحضرتین با چتر بزرگ و زیبایی که بالای سرشان گرفته شده بود از روی فرش سرخ رنگ گذشتند. در آیین رسمی پیشباز سرود ملی دو کشور نواخته شد. این نخستین باری است که سرود ملی ایران در خاک مالزی نواخته می‌شود. پس از پیشباز با شکوهی که انجام یافت، اعلیحضرتین از فرودگاه رهسپار شهر کوالالامپور شدند. در مسیر اعلیحضرتین تاق نصرت‌های بی شمار و زیبایی بر پا شده بود. جمعیت انبوهی در دو سوی مسیر اعلیحضرتین ایستاده بودند و با پرچم‌های ایران و مالزی در دست ابراز شور و هیجان به اعلیحضرتین می‌نمودند.
پادشاه مالزی به سبب ورود شاهنشاه ایران، آریامهر را شخصیت فوق العاده‌ای نامید و در مقاله‌ای در روزنامه « مالایا میل » نوشت: تاریخ زندگی شاهنشاه ایران تاریخ معاصر کشور ایران است. آرزوی شاهنشاه ایران فراهم ساختن آینده روشن تر برای ملت ایران است. رادیو مالزی آیین ورود اعلیحضرتین را زنده پخش کرد و مفسران رادیوها شاهنشاه ایران را رهبر یک کشور « بسیار پیشرفته » نامیدند. دکتر « لیم سی آل » وزیر بازرگانی و صنایع مالزی گفت: در زمان سفر رسمی پنج روز شاهنشاه ایران به مالزی یک موافقت نامه بازرگانی و سیاسی ماین دو کشور دستینه خواهد شد. وزیر بازرگانی هم چنین از هموندان هیات بازرگانی ایران خواست که صادرات فرش ایران به مالزی را افزایش دهند، وی افزود، ایران نیز می‌تواند به نوبه خود از مالزی قلع، چوب و کنسرو خریداری نماید.
در کاخ پادشاهی مالزی و میهمانی شام رسمی
ایوار چهارشنبه ۲۷ دی ماه، ساعت ۱۷ اعلیحضرتین از بنای اقامت مخصوص به کاخ سلطنتی مالزی وارد شدند. در ورودی کاخ پادشاهی نخست وزیر مالزی و بانو از اعلیحضرتین پیشباز کردند و در تالار بزرگ میان شاهنشاه ایران و پادشاه مالزی نشان‌هایی داده و گرفته شد.
هم چنین شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو پیشکش‌هایی با اعلیحضرت پادشاه و ملکه مالزی فراداشتند. شاهنشاه آریامهر یک فرش ابریشم و پشم به اعلیحضرت پادشاه مالزی پیشکش کردند و علیاحضرت شهبانو نیز یک فرش همانند به رنگ سرخ به ملکه مالزی پیشکش نمودند.
شبانگاه از سوی اعلیحضرت پادشاه مالزی میهمانی شام به سرفرازی اعلیحضرتین داده شد. در این میهمانی نخست وزیر مالزی و بانو، وزیران کابینه، سفیران خارجی در کوالالامپور و گروهی از پایوران و فرنشینان مالزی شرکت داشتند. در سر میز شام اعلیحضرت پادشاه مالزی بیاناتی ایراد کرد و گفت:
- شاهنشاها
- علیاحضرتا
- در این شب فرخنده علیاحضرت ملکه و این جانب، سپاسگزاری خود را از تشریف فرمایی برادر بزرگوار و دانشمند خود اعلیحضرت همایون شاهنشاه و هم چنین شهبانوی گرامی ایران به این کشور ابراز می‌داریم. دیدار اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو رخدادی بس پر اهمیت است و با حروف زرین در تاریخ این کشور نقش خواهد بست. از اینکه اعلیحضرت همایون شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو در زمان پادشاهی من از مالزی دیدن می‌کنند، به خود می‌بالم.
- ایران از دیرزمان یک کشور اسلامی بزرگ بوده است و این نخستین بار است که مردم مالزی سرفرازی آن را یافته‌اند که از شاهنشاه ایران پیشباز و پذیرایی نمایند. روح آزادگی و استقلال دوستی ایران در سراسر جهان به طور اعم و در نزد مردم کشور من به طور اخص، شهرت دارد. دیدار اعلیحضرتین مبانی علایق دوستانه موجود میان دو کشور ما را پایداری بیشتری می‌بخشد و پیمان دوستی که از سوی سفیر آن اعلیحضرت و نخست وزیر کشور من دستینه شده است، به نزدیکی بیشتر کشورهای ما کمک می‌کند.
- دیدار اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو برای همیشه در یادواره علیاحضرت ملکه و من باقی خواهد ماند و در خویشتین یارای آن نمی‌بینم که مراتب خوشوقتی بی اندازه خود را از دیدار آن اعلیحضرت و علیاحضرت شهبانو از این کشور بازگو نمایم.
آنگاه شاهنشاه آریامهر در پاسخ بیانات اعلیحضرت پادشاه مالزی سخنانی ایراد فرمودند: [۱]
اعلیحضرتا،
از بیانات محبت‌آمیزی که نسبت به شهبانو و من و نسبت به ملت ایران ایرادفرمودید، از جانب خودم و ملتم تشکرمی‌کنم. ما همواره اشتیاق دیدار کشور زیبای شما را داشتیم و خوشوقتیم که امروز این آرزو صورت تحقق یافته‌است.
برای من تذکر این نکته مایه خرسندی است که این دیدار ما از مملکت شما سرآغاز رابطه میان دو کشور ما نیست، بلکه به منزله فصلی تازه از یک ارتباط کهن است که از دیرباز بین ملتهای ما وجود داشته‌است.
از همان زمان که کشور مالاکا در قرون چهاردهم و پانزدهم دورانی را می‌گذرانید که عصر طلایی مالی نام گرفته‌است، نه تنها بسیاری از دریانوردان و بازرگانان ما منظماً به بنادر سرزمین شما رفت و آمد داشتند و روابط بازرگانی وسیعی را میان این دو منطقه اداره می‌کردند، بلکه عده زیادی از عرفا و شعرا و دانشمندان ایرانی نیز در همان دوران در سرزمین میهمان‌نواز شما اقامت جستند که هنوز هم مقابر آنها را در نقاط مختلف مالزی می‌توان یافت. بر اثر روابط وسیع مذهبی و فرهنگی بسیاری از آثار ادب و عرفان فارسی به زبان مالایایی ترجمه شد و اشتراک فکری فرقه‌های عرفانی و فلسفی و مذهبی متعددی از هر دو سرزمین ما همکاری و تفاهم معنوی وسیعی را در میان دو ملت پایه‌گذاری کرد. بنابراین مسافرت کنونی ما به کشور آن اعلیحضرت در واقع تجدید یک عهد مودت دیرین میان دو ملتی است که به لحاظ اشتراک مذهبی و رابطه استوار تاریخی و فرهنگی با یکدیگر دوستی دیرینه داشته‌اند.
امیدوارم که در عین حال این مسافرت طلیعه دوران تازه‌ای از همکاری وسیع‌تر و ثمربخش‌تر در همه رشته‌های مادی و معنوی در میان دو کشور ما باشد. برای من به عنوان رئیس یک مملکت دوست، مایه خوشوقتی است که بگویم کشور مالزیا با ترقیات وسیعی که در رشته‌های اقتصادی و اجتماعی و آموزشی حاصل کرده احترام ما و همه کشورهای جهان را برانگیخته‌است. همه می‌دانیم که کشور شما از یک سطح عالی اقتصادی و فرهنگی برخوردار است که از بالاترین سطحهای مشابه خود در تمام آسیا است. فعالیتهای اقتصادی که بر اساس برنامه‌های پنج ساله شما در امر صنعتی کردن کشور و بالابردن رشد اقتصادی انجام می‌گیرد با موفقیت همراه بوده‌است و برنامه پنج‌ساله سوم که اکنون در حال اجرا است مسلماً کشور شما را در این راه از ترقی بیشتری برخوردار خواهدکرد.
همچنین در زمینه آموزشی، مملکت شما یکی از بهترین نمونه‌های فعالیت ثمربخش و انسانی در تمام آسیا است، و برای ما مایه کمال مسرت است که می‌بینیم در امر مبارزه با بی‌سوادی که از حیاتی‌ترین و اساسی‌ترین وظایف امروزه غالب کشورهای جهان است موفقیت فراوانی نصیب کشور شما شده‌است و نسبت باسوادان روزبه‌روز در مالزیا بالاتر می‌رود. در پاسخی که سه سال پیش کشور شما به پیام من به همه سران کشورهای جهان درباره یک همکاری جهانی در امر مبارزه با بی‌سوادی داد، این پیشرفت مملکت شما در امر توسعه آموزش ملی مورد تذکر خاص قرار گفته‌بود و این نشان می‌دهد که شما به حق به موفقیتهایی که در این راه به دست آورده‌اید افتخارمی‌کنید.
ایمان دارم که این راه، یعنی راه کوشش برای بالابردن سطح آموزش عمومی و بالابردن سطح اقتصادی توأم با حفظ و تقویت حقوق دموکراتیک و عدالت اجتماعی، تنها راه منطقی و واقع‌بینانه‌ای است که امروزه برای نیل به ترقی واقعی در برابر کشورهایی قراردارد که می‌باید در مدت کوتاهی فاصله خود را با جوامع پیشرفته جهان از میان بردارند. تحقق چنین هدفی مستلزم همکاری و تفاهم هر چه بیشتر این کشورها با سایر ملل است و خوشبختانه ما و شما هر دو در این راه کمال کوشش خویش را به کار برده‌ایم و می‌بریم.
امیدوارم در آینده روابط دو ملت ما چه از نظر سیاسی، چه از لحاظ اقتصادی و بازرگانی و چه از نظر فرهنگی و معنوی روزبه‌روز وسیع‌تر و ثمربخش‌تر گردد و مردم دو کشور شما با رفت و آمد بیشتر نه تنها پیوند دوستی کهن را استحکامی تازه بخشند، بلکه بر اثر آشنایی زیادتری که از این راه به احوال یکدیگر خواهندیافت، دوران همکاری و دوستی نوینی را میان دو عضو بزرگ خانواده اسلامی و آسیایی بنیادگذارند.
فرداشت درجه دکترای افتخاری دانشگاه مالایا به پیشگاه شاهنشاه آریامهر
۲۸ دی ماه پنجشنبه دومین روز دیدار رسمی شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو با نهادن تاج گل زیبایی بر بنای یادبود جنگ در کوالالامپور آغاز شد. پیش از نیم روز عبدالرحمن نخست وزیر به پیشگاه شاهنشاه آریامهر در کاخ اقامت اعلیحضرتین باریافت و نزدیک به بیست دقیقه با شاهنشاه آریامهر به گفتگو پرداخت. در این دیدار و گفتگو بسیاری از مسایل بین المللی و مسایل دو کشور مورد بررسی قرار گرفت.
علیاحضرت شهبانو از مرکز بهداشتی کودکان و موزه ملی دیدن کردند.
در آیین ویژه‌ای که در دانشگاه کوالالامپور برگزار شد، برای قدرشناسی از تلاش‌های پیروزمندانه شاهنشاه برای برقراری دوباره روابط سیاسی میان مالزی و پاکستان درجه دکترای افتخاری دانشگاه مالایا به شاهنشاه آریامهر فراداشته شد. شاهنشاه در آیین درجه دکترای افتخاری فرمودند:[۲]
آقای رئیس دانشگاه، خانمها و آقایان،
از دریافت درجه دکترای افتخاری دانشگاه مالایا بسیار مفتخرم و می‌توانم به شما اطمینان بدهم که از این پس نه تنها به عنوان پادشاه کشور خود، بلکه به عنوان دکتر افتخاری دانشگاه شما رابط معنوی اندیشه‌ها و احساسات متقابل دولت خودمان خواهم بود.
برای من این عنوان علمی که امروز دریافت می‌دارم به خصوص از این لحاظ ارزش دارد که بعد از گذشت چند قرن مجدداً به من امکان می‌دهد که پیام گرم و فرهنگ و ادب ایران را به ملت شما برسانم. این پیامی که همراه دارم پیامی آشنا است که با زبانی آشنا بیان می‌شود، زیرا ادب و فرهنگ ایران از دورانی دراز در کشور شما با میهمان‌نوازی بسیار مواجه بوده‌است، و چون من امروز دکترای افتخاری دانشگاه شما را در رشته ادبیات دریافت می‌دارم، طبعاً می‌باید قبل از هر چیز به همین سابقه روابط ادبی دو ملت خودمان اشاره کنم.
این روابط ادبی و فرهنگی، همراه با روابط بازرگانی میان دو سرزمین ما تقریباً از یک‌هزار سال پیش آغازشد. سفرنامه جالبی که از آن زمان در دست است حاکی است که در آن هنگام کشتیهای ایرانی در مسیر خود به چین، هرباره در ایالت «کداه» در شمال کشور شما لنگر می‌انداختند، و در نتیجه در این ناحیه مردم غالباً با زبان و فرهنگ پارسی آشنایی داشتند. در سفرنامه معروف ابن‌بطوطه که چهار قرن بعد از این تاریخ نوشته شده، تصریح شده‌است که در زمان سفر او بدین سرزمین همچنان دانشمندان متعدد ایرانی در آنجا اقامت داشته‌اند. وی به خصوص از چندین فقیه شیرازی و اصفهانی و نیز از دریاسالاری به نام بهروز نام می‌برد، و از یکی از اولیای دین به نام ملک ابراهیم کاشانی ذکر خیر می‌کند که در ۱۴۱۹ میلادی درگذشته و سیاح مراکشی مزار او را با کتیبه فارسی آن زیارت کرده‌است.
چهار قرن پیش آثار مهمی از ادبیات کلاسیک فارسی به زبان مالایایی ترجمه‌شد که از زمره آنها می‌توان از کلیله و دمنه، بختیارنامه، تاج‌السلاطین، داستان امیر حمزه، یوسف و زلیخا و غیره نام برد. از ترجمه عالی طوطی‌نامه که در آن زمان صورت گرفت، هم اکنون نسخه‌ای که پیش از سال ۱۶۰۰ میلادی تحریر شده در کتابخانه بادلیان در اکسفرد موجوداست.
سر ریچارد وینستد محقق انگلیسی از کتیبه‌ها و نوشته‌های متعدد فارسی و از ترجمه‌هایی از عطار و مولوی و حلاج نام می‌برد که در ناحیه «ترین‌کانو» یافته‌است و تاریخ تحریر آنها قرن چهاردهم میلادی است. محقق برجسته هلندی به نام «فورهووه» از ترجمه منتخب آثار جلال‌الدین رومی به زبان مالایی بحث می‌کند که اکنون نسخه آن در لایدن است.
در متون کلاسیک ادبیات مالایایی، ضرب‌المثلها و اشعار متعدد فارسی می‌توان یافت که به همان صورت فارسی نقل شده‌اند، مثلاً در اثر ادبی معروف «سجاره ملایو» این شعر در متن فارسی آن ذکر شده‌است که: «رعیت چو بیخند و سلطان درخت»، و این جمله عیناً در وصیت‌نامه منصورشاه، پادشاه مالاکا به پسرش که بعداً علاءالدین رعایت‌شاه نام گرفت نیز نقل شده‌است.
فرقه فلسفی و عرفانی معروف «وجودیه» که قرنها در مالایا و اندونزی فعالیت داشت، اساس فلسفه و حکمت خود را این شعر فارسی قرار داده بود که:«نیست هستیِ من اگر حق نیست».
این ارتباط نزدیک فرهنگی حتی بسیاری از کلمات فارسی را وارد زبان مالایایی کرد که اکنون نیز به‌طور جاری در این زبان گفته‌می‌شود. در این باره دانشمند خاورشناس معاصر ایتالیایی، آلساندرو باوسانی که مالایایی و فارسی را به خوبی زبان مادری خود حرف می‌زند، طی یک تحقیق جالب ۳۵۰ کلمه پارسی را نقل کرده‌است که عیناً در زبان مالزی رایج است.
بنابراین می‌بینید که وقتی می‌گویم من از جانب فرهنگ و ادب ایران پیامی آشنا برای شما آورده‌ام، سخنی به گزاف نگفته‌ام. اما آنچه میل دارم بدین گونه بیفزایم، این است که در این مورد من تنها حامل یک زبان آشنا نیستم، بلکه آن روح و احساسی که مایه این پیام است نیز احساسی پر از تفاهم و آشنایی است. ما امروز احساس می‌کنیم که پس از یک دوران ممتد جدایی بار دیگر اعضای خانواده بزرگ خویشاوندان و دوستان دیرین خود را بازیافته‌ایم و دست در دست یکدیگر در راهی که متضمن آینده سعادت‌بخش همه ما است، قدم برمی‌داریم. ما احساس می‌کنیم که سرنوشت ما و شما و همه ملل دیگری که دارای گذشته‌ای پرافتخار و مواریث فرهنگی و مدنی بسیار غنی هستند، ولی تحولات چند قرن اخیر آنها را کم و بیش از ادامه راه ترقی و تکامل بازداشته‌است، به هم پیوسته‌است.
برای من احساس این واقعیت مایه خرسندی قلبی است که امروزه نهضت وسیعی در نزد همه این ملل برای ترقی مادی و معنوی آغاز شده‌است، و یقین دارم این گفته مرا حمل بر تعارف یا مبالغه نخواهیدکرد که ملاحظه هر پیشرفت واقعی در کشور و ملت شما برای ما که دوستان صمیمی و واقعی شما هستیم، به همان اندازه احساس چنین پیشرفتی در کشور خود ما، دلپذیر و امیدبخش است. زیرا در دنیای امروز ما جوامع مختلف بشری چنان در پرتو پیشرفتهای مادی به خصوص آنچه مربوط به وسایل ارتباطی و نقل اخبار و اطلاعات است به یکدیگر پیوسته‌اند که دیگر جایی برای اختلاف سطح زندگی مادی و زندگی فرهنگی و معنوی در آن باقی نمانده‌است، و خواه‌ناخواه می‌باید همه افراد جامعه بشری از کلیه جهات مادی و معنوی در سطح یکدیگر قرارگیرند و به یکسان از نعمتهایی که خداوند به آنان ارزانی داشته‌است، و از پیشرفتهایی که به برکت علم و دانش نصیب نوع بشر شده‌است و می‌شود، بهره‌مندگردند.
در این راه همکاریهای فرهنگی و فکری بین ملتها یکی از اساسی‌ترین عوامل نیل بدین هدف است. بدین جهت من آمادگی کامل کلیه مراکز علمی و دانشگاهی کشور خودم را با دانشگاه شما و با سایر مراکز علم و فرهنگ کشور شما اعلام می‌دارم، و یقین دارم که شما نیز با کمال علاقه از این همکاری استقبال خواهیدکرد، زیرا به گفته سعدی شاعر بزرگ ما:
دو دوست قدرشناسند حق صحبت را که مدتی ببریدند و باز پیوستند
نیز نگاه کنید به
- سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ بیانات پادشاه مالزی در میهمانی رسمی شام کاخ سلطنتی کوالالامپور ۲۷ دی ماه ۱۳۴۶
- سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در دانشگاه مالایا هنگام دریافت دکترای افتخاری دانشگاه ۲۸ دی ماه ۱۳۴۶
- سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در نشست مشترک مجلس‌های قانونگذاری در کوالالامپور ۲۹ دی ماه ۱۳۴۶